آموزش و پرورش و دگرگونی مدیریتی تازه

محمدرضا نیک نژاد، خبرگزاری ایرنا، 8 آبان ماه 95
(توضیح نگارنده: بخش هایی از این یاداشت حذف و به شکل گفت و گو در خبرگزاری منتشر شده است)

بی توجهی باور نکردنی جامعه، اندیشمندان و همه نهادهای حاکمیتی، در طول دهه ها، گرفتاری های ریشه ای و گسترده ای را در آموزش و پرورش پدید آورده اند که جز با همدلی و همیاری همه بخش های جامعه و در درازمدت، حل شدنی نیست و نیازمند انقلابی در نهاد آموزش است. لختی و ناکارآمدی نهاد آموزش به جایی رسیده است که دیگر حتی از عهده وظیفه های سنتی خویش نیز بر نمی آید چه برسد به هدف های نوین آموزشی. از این رو نخستین چیزی که با مرور برنامه های دانش آشتیانی- گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش- به ذهن می آید عدم تناسب برنامه های اعلام شده با زمان کمتر از 9 ماهه ی وزارت احتمالی ایشان است!  برنامه های وزیر پیشنهادی بی گمان کوتاه مدت و حتی میان مدت نیستند و برای اجرای آن ها نیاز به تلاش هایی دست کم یکی – دو دهه ای دارند.

دومین نکته ای که درباره نامزد پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش به چشم می خورد پیشینه ایشان در نهاد آموزش است. به جز مدیریت مجموعه آموزشی "مفید" که این روزها به عنوان کارنامه ای کامیاب برای دانش آشتیانی در گستره آموزش گفته و منتشر می شود، هیچ پیشینه  و نشانه ی دیگری یافت نمی شود که نشان دهد او آموزش را می شناسد و گرفتاری های گسترده ترین وزارتخانه کشور، دلنگرانی اش بوده و برایشان دل می سوزانده و می سوزاند. گرچه این گفته به آن معنا نیست که پیشینیان ایشان چنین نگاه و دلنگرانی ای داشته اند بلکه به باور نگارنده به عنوان یک کنشگر صنفی، افزون بر پیشینه مدیریت در آموزش و پرورش و شناخت آموزش، پیگیری و دلسوزی برای آن و گرفتاری های روز افزون اش می تواند سنجه ای باشد برای ارزیابی هر مدیر ارشد آموزشی. در قانون های درون سازمانی آموزش و پرورش یکی از شرط های مدیر مدرسه شدن، افزون بر معلم بودن گذراندن یک دوره چند ساله ی معاون مدرسه است. این شرط نشان می دهد که مدیریت آموزشی نیاز به شناخت و تجربه آموزشی دارد که مدیریت مدرسه های مفید- به فرض کامیابی- نمی تواند استدلال خوبی برای به دست گرفتن سکان رهبری آموزش و پرورش باشد.

اما اگر از ریشه های سیاسی استعفای فانی و پیشنهاد وزارت دانش آشتیانی بگذریم نمی توان نادیده گرفت که رییس جمهور روحانی به دنبال به دست آوردن دل فرهنگیان ناامید از برنامه آموزشی دولت یازدهم است. در این راستا بهتر است وزیر پیشنهادی با توجه به کوتاهی دوره وزارت اش، بر روی برنامه هایی کوتاه مدت و زود بازده متمرکز شود و در مجلس از آن دفاع کند و به شرط وزیر شدن آنها را پیش ببرد.

یکی از گرفتاری های سختِ آموزش و پرورش کمی بودجه است. کمبود فزایده بودجه افزون بر نارضایتی چندیدن دهه ای فرهنگیان از دستمزدهای شان، کارآمدی آموزش و پرورش در وظیفه های سنتی و پایه ای اش را سخت به پرسش گرفته است. بالا بردن کیفیت آموزشی، ساماندهی به مدرسه های خطر خیز فرسوده، آموزش های بهینه و کارآمد آموزگاران، بی سامانی چندیدن ساله سرانه دانش آموزشی و دست کردن در جیب خانواده های برای هزینه های جاری مدرسه، بی عدالتی آزار دهنده آموزشی برای دانش آموزان در گستره کشوری، کمبود دردآور امکانات برای روش های نوین آموزشی و ده ها گرفتاری دیگر، نیازمند بودجه ای درخور برای نهاد آموزش از سویی و مدیریت منابع مالی آن از دیگر سو است. با توجه به پیشینه وزیر پیشنهادی و رابطه نزدیک او با دولت و البته رویکرد ساختار اجرایی برای به دست آوردن دل فرهنگیان، شاید زمان خوبی باشد تا گام های موثری در پیوند با متناسب کردن بودجه ی آموزش و پرورش برداشته شود و این می تواند نخستین خواسته فرهنگیان و جامعه از وزیر پیشنهادی باشد.

دوم این که گرچه ایشان از بدنه آموزش و پرورش نیستند و دست کم نگارنده از دلنگرانی های آموزشی او بی خبر است اما دانش آشتیانی می تواند با برگزیدن تیم آموزشی خوب و خوش نام در چنبره مدیریت خویش به فرهنگیان و جامعه این پیام را برساند که با یاری گرفتن از این تیم آموزشی اش در پی برنامه های کوتاه مدت و زمینه سازی برداشتن گام های موثر برای بهینه کردن ساختار آموزش و پرورش است. گرچه شوربختانه ساختار بسته آموزش و پرورش اجازه برآمدن مدیران دادآشنا و توانا را نداده است و همچنان آموزش و پرورشی ها باید برای به کارگیری مدیرانی کارساز چشم به بیرون داشته باشند. که بی گمان این مدیران دچار دشواری نا آشنایی با آموزش هستند که خود یکی از گرفتاری های ریشه ای است.

اما در کل دگرگونی های مدیریتی در هر نهادی به شکل مطلق نه خوب است نه بد! به ویژه در آموزش و پرورش با گرفتاری های ریشه ای و نارضایتی چندین ساله و گسترده در بدنه و خانواده ها، باید دید این جابجایی تا چه اندازه می تواند شرایط را حتی یک گام به پیش ببرد. به هر روی فرهنگیانی که چندان نقشی در دگرگونی های آموزشی- مدیریتی نهاد خویش ندارند کم و بیش امیدوارند که دگرگونی های تازه دولت، زمینه ساز بهتر شدن هر چند اندک شرایط صنفی– آموزشی آنان گردد. امیدوارم چنین شود.    

 http://www.irna.ir/fa/News/82285268/