روز قلم و آموزگارانِ قلم بدست

محمدرضا نیک‌نژاد

گاهنامه فرهیزش_سال دوم _شماره نهم 

تیرماه ۱۴۰۱_ویژه_نامه_روز _قلم 

 14 تیر در گاه‌شمارهای ایران روز گرامیداشت قلم است؛ گرچه شوربختانه این روز از سوی جامعه، رسانه‌ها، نهادهای رسمی و حتی نهادهای غیر رسمی فرهنگی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. گرامیداشت این روز یعنی گرامیداشت اندیشه‌هایی که از راه‌های بروز و البته ماندگاری‌شان جنبش قلم، نوشتن و نویسندگی است. این یادداشت نه برای پرداختن به این روز بلکه اشاره‌ای گذرا به برخی از آموزگارانی‌ست که از یک سو توانسته‌اند با قلم نام خود را بر پیشانی فرهنگ و هنر این مرز و بوم همیشگی و ماندگار کنند و از دیگر سو دلنگرانی‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی و به تازگی صنفی خود را به مخاطبان اراده دهند.      

جدای از پذیرش یا عدم پذیرش اندیشه‌های این آموزگار-نویسندگان، از انبوده شناخته شده و ناشناخته‌شان می‌تواند به «صمد بهرنگی» و داستان‌های برانگیزاننده و دیدگاه‌های آموزشی عدالت‌جویانه‌اش اشاره کرد و به «شریعتی» و قلمش، که گردوخاکی در کوچه‌پس‌کوچه‌های روشنفکری دوران خویش به‌پا کرد. می‌توان از «سیمین بهبهانی» بازنشسته آموزش و پرورش با سمت دبیری، «هوشنگ گلشیری» دبیر ادبیات، «مهدی اخوان‌ثالث» با سال‌ها آموزگاری در حومه شهر تهران، «جلال آل‌احمد» و نقش پر‌رنگش بر ادبیات و شعر نام برد و البته «بیژن نجدی» دبیر ریاضی دبیرستان‌های لاهیجان که با جادویِ واژه در داستان‌های کوتاهش تابلویِ نقاشیِ پر رمز و راز و رنگارنگی در ذهن خواننده به تصویر ‌کشید. گرچه «توران میرهادی» را نمی‌توان از جنس نویسندگان نامبرده دانست اما او کسی بود که نوآوری‌های آموزشی‌ شگفت‌اش در مدرسه‌های فرهاد و به ویژه در تلاش‌های ارزشمندش در شورای کتاب کودک، بذر نوشتن و نویسندگی را در نهاد بسیاری از نوآموزانش کاشت. می‌توان «پرویز شهریاری»، هم‌میهنی زرتشتی را به خاطر آورد که با همه نامهربانی‌ها با نوشته‌هایش، آموزگاری و ریاضی در ایران را چند گام به پیش برد و یا «محمد بهمن‌بیگی» که افزون بر چند کتاب ارزشمند، تلاش‌های بی‌همتا و یگانه‌اش در زمینه آموزشِ، نویسندگان زبردستی از میان عشایر به کشورمان پیشکش کرد.  از میان آموزگارانِ سیاستمدار که دارای قلم موثری نیز بودند «خلیل ملکی» رهبر نیروی سوم، یکی شاخص‌ترین هاست که دبیر شیمی دبیرستان‌های تهران نیز بود. در این میان حیف است که نامی از «جبار باغچه‌بان» برده نشود! او که بنیان‌گذار نخستین کودکستان در شهر مرند و نخستین مدرسه ناشنوایان در تبریز بود افزون بر نوآوری در شیوه‌های آموزش ناشنوایان بیش از 30 کتاب در زمینه‌های گوناگون نوشته و یکی از آموزگار-نویسندگانِ نامدار به شمار می آید.