هر تن کاغذ برابر مرگ ١٧ درخت!

محمدرضا نیک‌نژاد، ص آخر روزنامه شهروند، 8 آبان ماه 95

سال گذشته نزدیک ١٥٦‌میلیون کتاب درسی به چاپ رسید. نمی‌دانیم که ١٥٦‌میلیون کتاب درسی، چند تُن می‌شود! اما باید بدانیم که برای تهیه هر تُن کاغذ باید ١٧ درخت تنومند از درختان ارزشمندِ روی زمین کاسته شود! و این جدای از کاغذهای به کار رفته، درکتاب‌های کمک درسی با شمارگان چند ١٠هزاری و درکل چند ١٠میلیونی، دفترهای دانش‌آموزان و ورقه‌های آزمون و دفترهای اداری در مدرسه‌ها و اداره‌ها و وزارتخانه و... است. برای پی بردن به ژرفای بحران باید بدانیم که تنها ٢٥‌درصد بهره‌گیری از کاغذهای بازیافتی درکشور یک‌میلیون و٧٠٠‌هزار درخت را از مرگ می‌رهاند و از هدررفت ٤٠‌درصد انرژی و ٦٠‌درصد آب مصرفی می‌کاهد و...

بی‌گمان پس از خانواده، نهاد آموزش و مدرسه باید جایی باشد که شهروندان آینده در آن می‌آموزند با یکدیگر، زیست‌بوم و زمین مهربان‌تر باشند، اما شوربختانه همین نهادها از پرمصرف‌ترین و هدردهنده‌ترین جاها درمصرف کاغذ هستند. چند سالی است که نهادهای جهانی و حتی ملی درپی کاهش مصرف کاغذ و بازیافت آن و درنتیجه جلوگیری از بریدن بی‌رویه درختانند، اما بازتاب چنین تلاش‌هایی درمدیریت و آموزش فرهنگ مصرف دیده نمی‌شود. درونمایه‌ها و برنامه درسی درکل، خالی از مفاهیم پاسداشت زیست‌بوم و نگهداشت آن است. از ناکارآمدی کنونی ساختار آموزشی در زمینه‌های محیط‌زیستی که بگذریم، به پرسش «چه باید کرد؟» می‌رسیم.

برای گام نخست می‌توان از تجربه‌ای کامیاب در تهیه کتاب‌های درسی بهره گرفت. این تجربه از آنِ مدرسه‌های بین‌المللی زیرنظر سازمان ملل است. این مدرسه‌ها که دربسیاری از کشورها و از آن میان ایران برپایند، کتاب‌های درسی را با کیفیت خوب و مقاوم تهیه کرده و به‌عنوان امانت در هر‌سال به دانش‌آموزان می‌دهند و درپایان نیز آنها را پس می‌گیرند. از این‌رو کمترین هدررفت کاغذ را دارند. این روش می‌تواند دست‌کم درکشور از اتلاف بخش بزرگی از کاغذهای مصرفی درفضاهای آموزشی و در نتیجه نابودی درختان و جنگل‌ها حتی بودجه و پول خانواده‌ها جلوگیری کند. همچنین در این زمینه آموزش‌وپرورش می‌تواند بخشی از نیازهای خود را از کاغذهای بازیافتی برآورده کند. افزون براین و با توجه به گسترش ابزارهایی مانند تبلت و گوشی‌های همراه و... می‌توان بخشی از درونمایه‌های نوشتاری را در این ابزارها جا داد تا از هدررفتِ بیشتر کاغذ جلوگیری کرد. دومین گام بی‌گمان گنجاندن فرهنگ مصرف و بازیافت در درونمایه‌های آموزشی است. برای نمونه باید به بچه‌ها آموخت که کاغذ نباید هدر داده شود. آموزگاران می‌توانند بچه‌ها را از اهمیت درختان و چگونگی تولید کاغذ آگاه کنند و از آنان بخواهند هدردادنِ کاغذ را پایان دهند. به‌ وجود آوردن کاغذدیواری خانگی در اتاق‌هایشان و بهره‌گیری از آن به‌عنوان دکور هنری نیز راه دیگری است. در این زمینه می‌توان به بچه‌ها آموزش داد که چگونه با رنگ‌آمیزی کاغذهای باطله و مچاله‌کردن آن، کاغذدیواری درست کنند... کودکان باید برای به حداقل رساندن اتلاف کاغذ تشویق شوند و از کاغذهای بازیافتی استفاده کنند...

بازیافت به‌ویژه در فرهنگ‌سازی درمصرف بهینه کاغذ و مدیریت آن می‌تواند بسیار کارآمد و مهم باشد که البته تجربه‌های جهانی نیز از آن پشتیبانی می‌کند، اما بی‌گمان راهکارهای ملی و بومی نیز می‌تواند بخش مهمی از کار باشد. امید است که دست‌اندرکاران آموزشی و فرهنگی، با برنامه‌ریزی‌های کوتاه، میان و بلندمدت با تجربه‌های بومی و تجربه‌های بومی‌شده جهانی در این راه گام برداشته و از کوتاه‌ترین و کارآمدترین روش که همانا آموزش نوباوگان به‌عنوان شهروندان آینده است، بهره‌های ارزشمند ببرند.

http://shahrvand-newspaper.ir/News:NoMobile/Main/79262/هر-تن-کاغذ-برابر-مرگ-17-درخت!