پرسش مهر و دیگر هیچ!

محمدرضا نیک نژاد،روزنامه فرهیختگان،ص اول،6 مهر 95
" توصیه شما به رییس جمهور برای نشر اعتدال چیست؟"، "عزیزانم ایران با مشکل جدی کمبود آب روبه‌رو است. هر کدام از ما چگونه از آب‌های ایران می‌توانیم نگهداری و استفاده کنیم؟"، " به نظر شما دانش آموزان عزیز که سرمایه اصلی کشور ما هستید بعد از انجام توافق هسته‌ای با شش قدرت بزرگ دنیا چه فرصت‌های تازه‌ای پیش روی ما گشوده شده است؟" سه پرسش بالا پرسش های مهرِ رییس جمهور روحانی در سال های 92، 93 و 94 برای دانش آموزانند. طرح پرسش مهر، نانی بود که دولت اصلاحات در سفره آموزش و پرورش گذاشت و تاکنون در هر دوره و هر سال ادامه یافته است. هر ساله و در گردهمایی هایی نیز به پاسخ های برگزیده جایزه داده شده و برگزیدگان بزرگ داشته می شوند. جدای از هزینه هایی که دم– و– دستگاهِ پرسشِ مهر برای آموزش و پرورش با شش هزار میلیارد کسری بودجه می تواند داشته باشد، پرسش بنیادین این جاست که چنین برنامه ای چه پیامدهای آموزشی و پرورشی ای در پی دارد و از آغاز تاکنون چه بهره ای برای آموزش و پرورش و دانش آموزان در بر داشته است؟
1-  با بازخوانی نه چندان موشکافانه ی پرسش های مهر درمی یابیم که بیشترشان سویه ای سیاسی داشته - به جز چند موردِ انگشت شمار و از آن میان پرسش مهر سال 93- و با توجه به ویژگی های چنین موضوعاتی که به شکل دوره ای و کوتاه مدت گستره سیاسی– اجتماعی را در می نوردند، سرعت نیز فراموشی می شوند. از این رو طرح چنین پرسش هایی در فضای آموزشی چندان کارگر نمی افتد و موجی گذرا با نتایج آموزشی بسیار اندک و زودگذر پدید می آورد.
2-  اما پرسش هایی نیز که سویه های آموزشی یا اجتماعی و یا زیست – محیطی و آموزش های شهروندی و.... داشته و می تواند بر آینده شهروندان و جامعه کارگر افتند نیز سرنوشتی بهتر از گروه پیش گفته ندارند. اگر هدف از طرح پرسش مهر حساس کردن جامعه دانش آموزی به دلنگرانی های کلان و خرد شهروندان و جامعه است، بی گمان باید در راستای این حساسیت زایی تلاش کرد و بهترین راهکارها را برای به بار نشستن اش طراحی و اجرا نمود. اما شوربختانه گرفتاری های روز افزون آموزش و پرورش -به ویژه گرفتاری مالی- نمی گذارد آنچنان که بایسته و شایسته است طرح های این چنینی پا بگیرند و سامان یافته به سوی هدف های از پیش تعیین شده پیش روند. حتی اگر فرض کنیم که مدیران ارشد آموزش و پرورش دارای دلنگرانی های پیش گفته باشند، تنگناهای اقتصادی و عدم مدیریت درست بودجه اجازه چنین کاری را به آنها نمی دهد. از این رو پرسش های مهر مطرح می شوند و چند روزی فضای آموزشی را در بر می گیرند و پس از اندک زمانی، انگشت شمار دانش آموزانی می آیند و پاسخ هایی می دهند و جایزه ای می گیرند اما پاسخ هایشان همچنان هیچ اثرِ آموزشی و پرورشی و حتی عملیاتی و راهگشایی ندارد و باز مهری دیگر و پرسشی دیگر و ...! برای نمونه باید پرسید که پرسش رییس جمهور درباره کمبود جدی آب در کشور چه دستاوردی داشت؟ آیا از راهکارهای ارائه شده می توانیم برای مدیریت درست منابع آب بهره بگیریم؟ در پیگیری و اجرای طرح های آبی تا چه اندازه توانسته ایم در آموزش و پرورش حساسیت زایی کرده و بر فرهنگ بهره گیری بهینه از آب های کشور بیفزاییم؟ آیا دفتر یا ستادی که هر ساله با عنوان "پرسش مهر" به کارهای اجرایی این طرح می پردازد، توانسته است پرسش های خوب و راهگشایی را به دانش آموزان و فرهنگیان بشناساند؟ یا تنها به تهیه جزوه و یا کتاب و ارائه گزارش و بیلان کار بسنده کرده است؟ آیا ....
بی گمان طرح پرسش هایی حساسیت زا در گستره آموزش و پرورش یکی از راه های کارآمد برای برونرفت از گرفتاری های ریز و درشت فرهنگی- اجتماعی است. اما این افزون بر طرح و برد رسانه ای و تلیغی نیاز به زمینه های فراوانی دارد که شوربختانه در آموزش و پرورش امروز کشور فراهم نیست. 
 http://www.farheekhtegan.ir/newspaper/page/2052/1/90943/0