طرحی برای مقابله با سندرم علوم تجربی
گزارش فانوس از اجرای پر چالش طرح هدایت تحصیلی
سرویس اجتماعی، تارنمای فانوس - موضوع «هدایت تحصیلی» در پایه نهم به چالشی تمام عیار برای دانش‌آموزان و سیستم آموزشی کشور تبدیل شده است و برخی خانواده‌ها با برنتابیدن اجباری که از سوی آموزش و پرورش برای انتخاب رشته تحصیلی به دانش‌آموزان تکلیف می‌شود، این موضوع را گمراهی تحصیلی می‌نامند.
به گزارش گروه اجتماعی فانوس: این روزها هدایت تحصیلی پس از بحث و بررسی‌های فراوان در شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسیده است. اما طرح جدید آموزش و پرورش به گونه‌ای در حال اجراست که برخی دانش‌آموزان معتقدند در رشته‌ای باید درس بخوانند که علاقه‌ای به آن ندارند.
این در حالی است که موضوع هدایت تحصیلی اتفاق جدیدی نبوده و نیست اما چه چیزی موجب شده تا این موضوع اکنون به یک چالش جدی در زندگی خانواده‌هایی که دانش‌آموز پایه نهم دارند، تبدیل شود؟
امسال انتخاب رشته دانش‌آموزان پس از ۲۳ سال دوباره در پایان پایه نهم انجام می‌شود و دانش‌آموزان از پایه دهم در رشته‌های تخصصی خود مشغول به تحصیل می‌شوند.
انتخاب رشته تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس ملاک‌هایی که در آیین‌نامه مربوطه مطرح شده است، در پایان دوره اول متوسطه انجام می‌شود که شامل این موارد است: نمرات درسی با ۳۵ امتیاز و امتیازات مشاوره‌ای با ۶۵ امتیاز که جزییات آن نیز بدین صورت است: نظر والدین با ۵ امتیاز، نظر مشاوران مدارس با ۱۰ امتیاز، نتایج آزمون‌های استعداد سنجی با ۳۰ امتیاز، نمرات تحصیلی دانش‌آموز با ۳۵ امتیاز و نظر معلمان ۱۰ امتیاز و نظر دانش‌آموز ۱۰ امتیاز.
اما مروری بر سیل اعتراضاتی که اکنون در ارتباط با اجرای آئین‌نامه جدید تحصیلی افتاده است، نشان می‌دهد، برخی دانش‌آموزان با وجود معدل‌های بالا به گونه‌ای برخورد شده که آنها را ملزم به تحصیل در رشته‌هایی نظیر فنی و حرفه‌ای یا رشته ریاضی شده‌اند.
با این مقدمه اگر در سال‌های گذشته انتخاب رشته تحصیلی از سوی مشاوران به دانش‌آموزان تحمیل می‌شد و دانش‌آموزان مجبور می‌شدند با سکوت این انتخاب را قبول کنند، اما امروز شرایط تغییر کرده است و دانش آموزان آگاه‌تر از سال‌های گذشته نسبت به انتخاب رشته تحصیلی خود اعتراض نشان می‌دهند و صدای خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به گوش مسئولان می‌رسانند.
ادامه تحصیل رشته مورد علاقه با پول!
واقعیت این است که موضوع اصلی برای اجرای این طرح بر سر تعداد علاقمندان رشته تجربی است به طوری که بیش از 63 درصد دانش آموزان را شامل می‌شود. این رشد نامتعادل علاوه بر آسیب‌هایی که دارد، چالشی را برای نظام آموزشی و در آینده اشتغال این دانش‌آموزان ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر صندلی بسیاری از هنرستان‌ها خالی است و از ظرفیت آنها استفاده نمی‌شود. از این رو مسئولان آموزش و پرورش تصمیم گرفته‌اند، بیش از 54 درصد دانش آموزان را ولو اجباری به سمت هنرستان هدایت کنند تا به این نحو آموزش و پرورش از فراگیر شدن سندروم گرایش به رشته تجربی جلوگیری کند.
در این میان مسئولان آموزش و پرورش راه حلی را برای آن دسته از علاقمندان رشته تجربی که البته پولدار هم هستند، باز گذاشته‌اند که در صورت ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی بتوانند در رشته مورد علاقه خود ادامۀ تحصیل بدهند که این تصمیم علاوه بر آن که شکاف بین ندار و دارا را بیشتر می‌کند، با آرمان‌های تربیتی آموزش و پرورش تناقض دارد. اگر آموزش و پرورش به درست بودن طرح هدایت تحصیلی ایمان دارد، چرا راه حل پولی برای دور زدن آن گذاشته است؟
هدایت تحصیلی اجباری نیست
مسعود شکوهی، مدیر کل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش در این باره معتقد است: ما قبول داریم که بخشنامه دادیم تا همه دانش‌آموزان در پایه نهم هدایت تحصیلی شوند. اما اجباری در این کار نیست. اگر خانواده‌ای می‌خواهد تا دانش آموزش در رشته‌ای که استعداد ندارد تحصیل کند، می‌تواند در منطقه‌ای دیگر فرزند خود را در آن رشته ثبت‌نام کند. ما با توجه به ظرفیت هر مدرسه دانش آموزان را ثبت‌نام می‌کنیم.
به گفته وی هدایت تحصیلی دانش‌آموزان با یک کار کارشناسی دقیق انجام شده است و خانواده‌ها نمی‌دانند که چقدر این موضوع به نفع آنها است.
شکوهی همچنین درباره جزئیات هدایت تحصیلی دانش آموزان می‌گوید: هدایت تحصیلی بر اساس دو فاکتور سوابق تحصیلی دانش‌آموز و بررسی‌های مشاوره‌ای، امتیازبندی و محاسبه شده است.
مشاوران ما طی یک سال چندین ارزشیابی را از دانش آموزان گرفته‌اند، بر اساس این ارزشیابی ۳۵درصد امتیازات به سوابـــــــــــــــــق‌تحصیلی دانش‌آموز تعلق می‌گیرد که شامل نمرات سه سال متوسطه اول می‌شود و ۶۵ درصد دیگر به بررسی‌های مشاوره‌ای که شامل 6 بخش: نظر خود دانش‌آموز10 درصد، نظر اولیای او 5 درصد، نظر دبیران 10 درصد و نظر مشاور10 درصد به علاوه نمرات آزمون سنجش استعداد 15 درصد و آزمون رغبت دانش آموز 15 درصد محاسبه می‌شود.
او با تأکید بر اینکه در برگه هدایت تحصیلی ۱۲ رشته بر اساس اولویت‌بندی مشخص می‌شـــــــــــــــــــــود، می‌گوید: این اولویت‌بندی نشان می‌دهد دانش‌آموز در کدام رشته بالاترین امتیاز و در کدام رشته پایین‌ترین امتیاز را می‌گیرد.
این ۱۲رشته در سه شاخه: نظری (ریاضی‌وفیزیک، علوم‌تجربی، ادبیات‌وعلوم‌انسانی، علوم و معارف‌اسلامی)، فنی و حرفه‌ای (صنعت، خدمات، کشاورزی و هنر) و کار و دانش (صنعت، خدمات، کشاورزی و هنر) تقسم‌بندی می‌شوند.
شکوهی با اشاره به اینکه برای سنجش سوابق تحصیلی به همه دروس (بجز آمادگی دفاعی) ضریب تعلق می‌گیرد، تأکید می‌کند: ما در آموزش و پرورش نمی‌خواهیم کاری انجام دهیم که به ضرر دانش آموز باشد. برخی از دانش آموزان رغبت دارند که مثلاً در رشته علوم تجربی یا ریاضی درس بخوانند، معدل آنها هم در پایه نهم بالا است اما همین دانش‌آموز با همین معدل وقتی رشته ریاضی را می‌خواند در طول سال تحصیلی با مشکلات بسیاری مواجه می‌شود.
این دانش آموز استعداد رشته ریاضی را ندارد. خانواده‌ها هم متوجه این موضوع نیستند.
وی با اشاره به اینکه تنها 48 درصد دانش آموزان باید در هنرستان کار و دانش تحصیل کنند، می‌گوید: این موضوع اصلاً درست نیست که ما با اجبار دانش آموز را به هنرستان یا کار و دانش می‌فرستیم.
خانواده‌ها بدانند که در طول سال تحصیلی گذشته در پایه نهم 2 آزمون استعداد‌یابی برگزار کردیم و در راستای همین آزمون استعداد‌یابی 16 خرداد آزمون برای دانش آموزان برگزار شد که حدود 700 سؤال داشت.
بر اساس یک کار کارشناسی می‌گوییم که دانش آموزان شما بهتر است کدام رشته ثبت‌نام کنند. هم اکنون رقابت عجیبی بین دانش آموزان است که در رشته تجربی تحصیل کنند اما ظرفیت این رشته در دانشگاه محدود است.
تضیع حقوق دانش آموزان در طرح هدایت تحصیلی
اظهارات مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش در حالی بیان می‌شود که "محمد رضا نیک نژاد"، کارشناس صنفی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی فانوس می‌گوید: صرف نظر از دیدگاه خانواده‌های ایرانی، عملکرد یک باره آموزش و پرورش برای انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان و هدایت تحصیلی آنان با اشکالات جدی مواجه است که تضعیع حقوق شهروندی آنان به حساب می‌آید.
او می‌گوید: گرچه سیستم آموزش و پرورش در کشور ما کنکور محور است و از دیرباز به دلیل اهمیت زیادی که به رشته‌های تجربی و ریاضی داده شده است، این تفکر در خانواده‌های ایرانی رسوخ کرده که طبیعتا همه باید در دانشگاه رشته پزشکی یا مهندسی بخوانند، اما با این همه اجبار برای تحصیل در رشته‌های فنی و کاردانش یا ایجاد محدودیت برای یک رشته خاص چاره حل مشکلات آموزشی کشور ما نیست.
او توضیح می‌دهد: متاسفانه اجرای این طرح اگرچه دارای مزیت‌های نسبی برای سیستم آموزش و پرورش و اصلاح برخی ضعف‌های سیستم آموزش و پرورش کشور است، اما اجرای برون مطالعه و شتاب‌زده این طرح همه مزایای آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. مانند آنچه که در اجرای طرح نظام آموزشی 6.3.3 شاهد آن بودیم به گونه‌ای که تا 20 سال آینده سیستم آموزش و پرورش کشور باید هزینه کار غیرکارشناسی و عجولانه دولت دهم را بپردازد.
انتقاد از ناکارآمدی آموزش در رشته‌های فنی و مهارتی موضوع دیگری بود که این کارشناس صنفی آموزش و پرورش به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر بر اساس برنامه پنجم توسعه آموزش و پرورش موظف به توزیع متوازن رشته‌های تحصیلی است.
به طوری که باید حداقل 45 درصد جمعیت دانش‌آموزی کشور در مقطع متوسطه و در رشته فنی و حرفه‌ای مشغول تحصیل شوند. اما نبود امکانات ساختاری و نرم افزاری موجب می‌شود تا این برنامه نیز نتواند به اهداف خود دست یابد .
نیک نژاد در ادامه با اشاره به زمان اجرای طرح آموزش مدارس فنی و حرفه‌ای و کار و دانش در زمان ریاست نجفی بر آموزش و پرورش می‌افزاید: در زمان ریاست وی برای رونق مدارس کار و دانش قدم‌های بسیار خوبی برداشته شد و این مدارس از شارژمالی مناسبی برخوردار بودند، اما در حال حاضر کسری بودجه 6 هزار میلیاردی آموزش و پرورش موجب شده تا آموزش و پرورش توان لازم برای تجهیز این مدارس به ابزار و نیروی ماهر را در اختیار نداشته باشد.
او تاکید می‌کند: سیستم آموزش و پرورش نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن علاقه دانش‌آموز و البته توانایی‌های زیرساختی خود اقدام به اجرای طرح و برنامه اصلاحی کند .
