اردو آموخته‌ها را درونی می‌کند
روزنامه آرمان، 10 اردیبهشت 95 - زهرا سلیمانی: اردوهای تفریحی، آموزشی، زیارتی و... یکی از بهترین و مناسب‌ترین شرایطی است که می توان به وسیله آن به تعلیم و تربیت دانش آموزان پرداخت و کلاس درس را بیرون از محیط مدرسه و چه بسا پربارتر از آن برگزار کرد، به این علت که دانش آموزان در محیطی بسیار متفاوت تر از کلاس درس و نیمکت های همیشگی مدرسه قرار می گیرند و بدون قوانین معمول حاکم بر کلاس و مدرسه تمام داشته های اخلاقی، اجتماعی، علمی و مهارتی خود را به نمایش می گذارند. سازندگی اردو و میزان یادگیری مهارت ها و علوم در اردو به حدی است که شاید نتوان با ساعت‌ها و روزها تعلیم و تربیت در منزل یا مدرسه به نتیجه ای معادل با یک روز آن رسید. طبیعی است که شیوه آموزش و پرورش دانش آموزان در اردو از بعد فردی و اجتماعی بسیار متفاوت تر از کلاس های درس است و می‌توان به دور از باید های مدرسه به شیوه ای عملی ناگفته ها را گفت. در اصل اردوهای گوناگون می تواند برای دانش آموزان آموزنده و سکوی پرتاب برای رشد شخصیتی و جامعه پذیری آنها باشد. آنچه می خوانید نظرات محمد رضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و پرورش درباره نیازسنجی بخش آموزشی کشور در برگزاری اردو است.
جایگاه اردوهای علمی را در آموزش و پرورش ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در اغلب موارد برگزاری اردوها از سوی نهاد آموزش و پرورش کشور با استقبال چندانی رو‌به‌رو نمی شود. این در حالی است که به فراخور سن دانش آموزان باید اردوهای متعدد با موضوعات تفریحی، آموزشی، زیارتی و ... برگزار شود، اما این امر چندان مورد توجه مسئولان و دست‌اندر‌کاران آموزشی کشور نیست. هر ساله بنابر بودجه تعیین شده از سوی وزارت آموزش و پرورش مبلغی برای مدارس هزینه می شود، اما این مبلغ برای خرج و مخارج اولیه مدارس صرف می شود و به این ترتیب بودجه چندانی برای برگزاری اردو وجود ندارد. در کل سال‌های تحصیل شاید برگزاری اردو در دوره دبستان و راهنمایی آن هم در کلان شهرها برای دانش آموزان برگزار شود و در اکثر مواقع هم هزینه آن از اولیای آنها اخذ می شود. در این شرایط هم شاید برخی از خانواده ها هزینه پرداخت این اردوها را نداشته باشند یا چندان ضرورتی برای صرف وقت فرزندشان در این اردوها ندانند.
آیا برگزاری اردوهای آموزشی بر روند یادگیری دانش‌آموزان تاثیرگذار است؟
بله، باید دانست که اردوهای آموزشی در روند یادگیری دانش آموزان تاثیر بسزا و غیر قابل انکاری دارد. اگر آموزش و پرورش بستر های لازم برای برگزاری اردوی دانش آموزی را مهیا کند به نسبت می توان روند آموزش را به شکل درونی و پویا در سیستم آموزشی کشور رواج داد. برای مثال در چند سال اخیر یکی از معلمان، دانش آموزان یک کلاس در مقطع دبستان را برای بازدید به بخش بازیافت پسماند شهرداری برد و همین بازدید باعث شد تا دانش آموزان با مشاهده حجم زباله شهر تهران با روند بازیافت، جداسازی زباله های تر و خشک و فرهنگ تفکیک زباله از مبدا آشنا شوند. در اصل دانش آموزان با مشاهده هزینه ها و زحمت های افراد در این بخش به نسبت بیش از گذشته در جمع آوری زباله و تفکیک آن توجه می کردند و این مشاهدات در زندگی شخصی آنها نیز تاثیر بسزایی داشت.همچنین در کشورهای پیشرفته دانش آموزان برای گذران اوقات شاد، مفرح و آموزش‌های علمی به بازدید از طبیعت می روند و حتی حین گذراندن این اوقات مسائلی همچون نظافت محیط زیست در قالب آموزش های غیر مستقیم نیز انجام می‌دهند و این امر باعث ترویج رفتارهای شهروندی در بین دانش آموزان می‌شود. در تاثیر آموزش های غیر مستقیم باید گفت که خود بنده با گذشت ۳۵ سال از دوران تحصیل هنوز تجربه بازدید از نساجی در دوره دبستانم را فراموش نکرده ام . در اصل برگزاری اردوهای آموزشی در ارتقای کیفیت آموزش یک مقوله اثبات شده و تاثیرگذار است. باید برای دانش آموزان اردوهای علمی، آموزشی، شهروندی، پرورشی، تفریحی و... برگزار شود. فرد در اردوهای تفریحی به تفکر، همیاری، با هم بودن و تحمل یکدیگر در یک فرایند ارتباطی متقابل قرار می گیرد و این امر می تواند با آموزش هایی ثمر بخش همراه باشد. بر گزاری اردو در کلان شهر ها به دلیل اینکه اکثر خانواده تک فرزند هستند یا بین فرزندان خانواده اختلاف سنی زیادی وجود دارد مناسب است. همچنین برگزاری اردوها می‌تواند در روند جامعه پذیری دانش آموزان تاثیر گذار باشد. دانش آموزان در اردوها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و حتی در اردوهای تفریحی می توانند در کنار هم بودن را بیاموزند. در اصل این اردوها باید با ساز و کار مناسب و منسجم در آموزش و پرورش اجرا شود.
اگر برگزاری اردو یا دیگر اقدامات مناسب در کشور ما مغفول مانده است فقط به دلیل ضعف بودجه در وزارت آموزش و پرورش است یا اینکه این امر از سوی کادر مدرسه به دلیل مسئولیت‌های فراوان ناشی از رفت و آمد دانش‌آموزان چندان مورد استقبال قرار نمی‌گیرد؟
اردوهای دانش آموزی یکی از تکامل یافته ترین نوع سفرها و نیازی آموزشی است که متاسفانه برطرف کردن این نیاز شیرین و پر خاطره همراه با تلخی‌های بسیاری برای دانش آموزان یا اولیای آنها بوده است. هر دو موردی که عنوان شد در بروز این نارسایی ها تاثیر گذار است و نمی توان هیچ یک از آنها را منکر کرد. در روزهای اخیر خبر مرگ دو دانش آموز بر اثر تصادف رانندگی در اردو رسانه ای شد. هر یک از اردوها در قالب های راهیان نور، زیارت و ... با مسئولیت های فراوانی از سوی برگزار کنندگان آن همراه است و با وجود راه های نا ایمن در کشور هر گونه تصادف یا اتفاق ناگواری چندان دور از تصور نیست. باید توجه داشت که افراد وقتی به طور شخصی به مسافرت می روند هم هیچ تضمینی برای برگشت سلامت آنها وجود ندارد دیگر چه برسد به قبول مسئولیت جمعیت کثیری از دانش‌آموزان. باید توجه داشت در برگزاری اردوهای شهری این گونه خطرات وجود ندارد و کادر مدرسه می‌توانند به سهولت اقدام به برگزاری چنین مراسمی کنند. مهم‌ترین دلیل برای عدم برگزاری اردوهای دانش آموزی کشور مساله کمبود بودجه در وزارت آموزش و پرورش است. در ضمن از دیگر دلایل عدم استقبال از برگزاری اردو در کلان شهرها تراکم جمعیت کلاس هاست. برای مثال اگر بخواهیم سه کلاس درس را با جمعیت ۴۰ نفر به اردو ببریم در کل تعداد ۱۲۰ دانش آموز را باید کنترل کرد و به این ترتیب مسئولیت این رفت و آمدها بر عهده مسئولان مدرسه خواهد بود. در این نوع اردوها دانش آموزان هم به دلیل فاصله از کلاس های درس سنتی دیگر خود مدیریتی ندارند و با این شرایط مسئولان نیز چندان رغبتی به برگزاری اردو ندارند. باید به این نکته اعتراف کرد که برگزاری اردوهای علمی، تفریحی و ... در آموزش و پرورش کشور ما مغفول مانده است. این امر می تواند برای دانش آموزان انگیزه یادگیری ایجاد کند و یادگیری را در آنها نهادینه کند.
درون‌مایه کتاب‌های درسی در ترویج برگزاری اردو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در اصل درون مایه های کتاب های درسی با این نوع روش های علمی و آموزشی چندان مطابقت ندارد. درون مایه های درسی در همه نقاط کشور یکسان است. برای مثال در کتاب حرفه و فن درسی درباره کارخانه اتومبیل‌سازی به دانش آموزان آموزش داده می شود، این در حالی است که در همه شهرهای یا روستاهای کشور امکان بازدید از این کارخانه ها وجود ندارد. اگر محتوای کتاب های درسی مناسب با شیوه منطقه ای نگارش شود به نسبت می‌توان با توجه به ظرفیت هر منطقه دانش آموزان را به بازدید از اماکن محدود جغرافیای اطراف خود هدایت کرد. در ضمن قبل از هر اقدامی برای برگزاری چنین اردوهایی باید ابتدا محتوای درسی مناطق کشور را با این اردوها هماهنگ کرد.
