اندیشه و آموزش

محمد رضا نیک نژاد، روزنامه آرمان، 1 اسفندماه 94

( این یاداشت در اصل گفت و گویی بوده است که خبرنگار محترم روزنامه آرمان آن با به شکل یاداشت منتشر کرده است)

یکی از نگرانی‌های مشترک والدین در همه‌ جوامع نحوه استفاده دانش‌آموزان‌شان از اینترنت و شبکه های مجازی است. استفاده از این وسایل ارتباطی حتی می‌تواند آثار و پیامدهای منفی بر رفتارهای جوانان و نوجوانان داشته باشد، دانش‌آموزان ممکن است در معرض مطالب و تصاویر خشن و غیرمجاز موجود در این شبکه ها قرار گیرند. دسترسی به چنین مطالبی ممکن است کاملاً تصادفی یا عمدی باشد.در گذشته خانواده ها بر روی تربیت، جامعه پذیری، آموزش های پایه ای فرزندانشان تسلط داشتند، اما امروزه با گسترش رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی همین قضیه تا حدودی جایگزین تربیت خانواده ها شده است. هم اکنون تا قبل از پنج سالگی خانواده ها از نقش تربیتی پر رنگ تری برخوردار هستند و به نسبت در آن سن وسال نیز کودکان چندان درگیر فضای مجازی نیستند، اما آنها بعد از گذراندن این سن شکل گیری شخصیت اولیه شان وارد جامعه شده و تحت تاثیر شبکه های اجتماعی قرار می گیرند.

شبکه های اجتماعی غیر قابل کنترل هستند

در این مرحله 2 نکته حائض اهمیت است، یکی اینکه فضای مجازی یک فضای باز و بدون نظارتی است و تقریبا در جامعه هیچ یک از نهادها همچون خانواده ، جامعه و حاکمیت توان تسلط کامل بر استفاده نوجوانان و جوانان از این شبکه های ندارند. با ورود فرزندان به شبکه های اجتماعی چندان نمی توان آموزش های آنها را تحت مدیریت قرار داد. یکی دیگر از صدمات شبکه های اجتماعی نا آشنایی اغلب خانواده های ایرانی با این فضا است. برای مثال در برخی مواقع کودک از این شبکه ها به شکل مطلوب استفاده می کند، اما به دلیل عدم اطلاع خانواده ها از کارکرد این وسیله درباره نحوه بکارگیری از این شبکه ها نگران هستند. اغلب این خانواده ها با اعمال سخت گیری های بی دلیل خود باعث می شوند که کودک به شکل پنهانی مبادرت به استفاده از این شبکه ها کند و این می تواند آسیب های بیشتری در پی داشته باشد.اما باید توجه داشت که در مقایسه با این تکنولوژی های روز، آموزش و پرورش در یک گرایش سنتی یکصد ساله فقط در گیر و دار نمره گرایی و معدل به سر می برد. اغلب توقع معلم ها و والدین از دانش آموزان کسب نمره عالی است، در این نظام آموزشی اگر دانش آموزی شیطنت های ویژه سن خود را داشته باشد، نه تنها شرایط او درک نمی شود، بلکه باید به چهارچوب اولیه نظام آموزشی که همان کسب نمره است، برگردد! در سیستم آموزشی کنونی شاید دانش آموزان دبستان را بتوان در همان چارچوب های سنتی نمره و معدل کنترل کرد و نگهداشت، اما به دلایل گوناگون به ویژه سن بلوغ در دوره های متوسطه اول و دوم نمی توان از بروز یکسری آشوب ها جلو گیری کرد.

مقوله پرورش در سیستم آموزشی کشور تعطیل است

در واقع گرایش آموزش و پرورش در هر نقطه از دنیا بیشتر پیرامون تدریس دروس است.اما آموزش و پرورش در کشور ما با تاکید بیش از حد بر روی معدل و نمرات و آزمون گیری، این وزارتخانه را از هدف اصلی آن که همان پرورش و جامعه پذیری دانش آموزان است دور کرده است. هم اکنون در سیستم نظام آموزشی کشور به جایی رسیده ایم که آموزش و پرورش به دو مقوله جدا از هم تبدیل شده است. در کشور ما به هیچ عنوان به پرورش بها داده نمی شود.مقوله آموزش در نهاد مدرسه به تدریس یکسری از دروس خلاصه می شود، اما پرورش در نظام آموزش و پرورش چندان لحاظ نمی شود. بنده به عنوان شخصی که سابقه 25 ساله تدریس در این نظام آموزشی را دارم، معتقدم که در این سال ها مقوله ای تحت عنوان پرورش وجود نداشته است و به زبان ساده می گویم که مقوله پرورش در سیستم آموزشی کشور تعطیل است. با توجه به شرایط اجتماعی، خانواده ها هم دیگر توانایی کنترل فرزندشان را ندارند و با این سیستم آموزش و پرورش اگر خواستار تاثیر در فرزندان این کشور باشیم طبیعی است که باید بر روی پرورش آنها متمرکز بود.

مدارس هوش هیجانی دانش آموزان را دریابند

در سال های اخیر تحقیقات علمی نشان داده که تنها داشتن هوش عقلانی ( شناختی ) خیلی برای کسب موفقیت کافی نیست و علاوه بر IQ ، کیفیت های دیگری نیز لازم است. بسیاری از افراد در زمینه علمی به خاطر بهره هوشی بالا در موسسات آموزشی و دانشگاه ها به مدارج بالایی نائل می شوند، اما بعضی از همین افراد در محیط کار و خانواده چندان موفق نیستند و بر عکس آنها افرادی بوده اند که بهره هوشی پایینی دارند، ولی در محیط خانواده و کار، افرادی موفق و سازگار به شمار می روند که علتش می تواند به سطح هوش هیجانی ( EI ) یا توانایی هدایت هیجان های شخصی در تعاملات فردی ارتباط پیدا کند. روش هیجانی پیش بینی کننده موفقیت افراد در زندگی و نحوه برخورد مناسب با استرس ها است. با توجه به اینکه هوش هیجانی و افزایش این قابلیت باید از سنین کودکی افزایش یابد و عدم توجه به این مقوله باعث افزایش بروز آسیب های اجتماعی درکشور می شود. برای مثال اگر امروز یک فرد بالغ فقط به صرف حضور پلیس راهنمایی و رانندگی علایم رانندگی را رعایت می کند این امر نشان می دهد که بُعد پرورشی شخصیت او از همان سنین طفولیت چندان رشد نکرده است. برای بها به پرورش افراد می توان از کشورهایی پیشرو در آموزش و پرورش همچون فنلاند الگو گرفت.

حجم کتاب های درسی کاهش یابد

دنیای امروز شاهد دگرگونی های وسیعی است و این تغییرات، تاثیرات مهمی را در فرهنگ جوامع در پی داشته است و می توان شاهد نتایج آن در محیط خانواده، سازمان ها و جامعه بود. لازم است نظام آموزش و پرورش در برنامه های آموزشی خود تغییراتی را اعمال نماید تا در نهایت بتواند پاسخگوی نیاز آموزش گیرندگان با تحولات روز باشد. یکی از راههایی که می توان به کمک آن در جهت رشد فکری دانش آموزان کوشید ، استفاده از بازدید های علمی است به گونه ای که علاوه بر ایجاد اشتیاق در دانش آموزان بتواند آنها را با شرایط جامعه آشنا نموده و انگیزش بیشتری برای آموختن در آنها پدید آورد. جامعه امروز ایران نیازمند انجام پژوهش های گسترده در زمینه بازدید های علمی است. در اصل برای پرورش مطلوب کودکان باید حجم کتاب های درسی کاهش یابد. محتوای و عنوان های درسی در سیستم نظام آموزشی کشور زیاد است. ابتدا باید عنوان های آموزشی در کنار حذف عنوان های درسی مسائلی که رییس جمهور در سال اول ریاست جمهوی خود نیز عنوان کرد تحت مقوله کتاب خوانی گسترش یابد و ساعت هایی را برای گفت و گو و مباحث آزاد در مدارس اختصاص داد و یا در برنامه درسی دانش آموزان، آموزش رعایت حقوق شهروندی را مد نظر قرار داد. وجود انبوهی از حجم عنوان های درسی نه تنها تاکنون برای سیستم آموزشی کشور ثمری نداشته بلکه آسیب زا نیز بوده است. اگر بجای برنامه های درسی پر عنوان و پر محتوا که در زندگی روزمره و آینده دانش آموزان چندان نقشی ندارد، آموزش رفتارهای ا جتماعی را نیز جزو دروس بگنجانیم یا برای این افراد کارگاه آموزش های مدنی و شهروندی اختصاص دهیم، بالطبع تاثیر این اقدام بیشتر از درس خواندن درونمایه های بی منفعت فردی و اجتماعی صرف خواهد بود.