اندیشه و آموزش

آموزش و پرورش و اژدهای کسر بودجه!

محمدرضا نیک نژاد، روزنامه اعتماد، 5 بهمن ماه 95

لایحه بودجه سال 95 برای بررسی و تصویب به مجلس داده شد. بودجه آموزش و پرورش در این لایحه از نزدیک 26 هزار میلیارد تومان – به گفته بطحایی معاون پشتیبانی وزیر در گفتگو با تارنمای جماران- به 28 هزار و 690 میلیارد تومان افزایش یافته است. مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد که در سال 94 نزدیک 88 درصد بودجه صرف هزینه های پرسنلی یعنی پرداخت حقوق گردیده و 12 درصد باقی مانده نیز برای گرفتاری های دیگر ساختار آموزشی مانند کیفی سازی آموزش، تعمیر و نگهداری 65 درصد مدرسه های فرسوده، سرانه های آموزشی و دانش آموزی، هزینه ی گرداندن مدرسه های شبانه روزی و عشایری، بهسازی امکانات آموزشی و پرورشی و .... گردیده است! البته برای کسی که با آموزش و پرورش سر و کار دارد آشکار است که نه آن 88 درصد تاکنون توانسته رضایت فرهنگیان را به دست آورد و نه این 12 درصد توانسته گره ای از بیشمار گرفتاری های آموزشی و پرورشی باز کند! و این البته جدای از کسر بودجه ای است که سال های سال است گلوی سامانه آموزشی را چسبیده و آن را می فشارد. گرچه مقدار کسر بودجه اعلام نشده است و برآوردها از 3000 تا 5000 میلیارد است! اما به خاطر این که هیچگاه راهکار اندیشه شده و کارآمدی برای آن نمی شود، میزان آن با گذشت هر سال افزون شده و نفسِ آموزش را بیشتر بند می آورد. شوربختانه بی توجهی به بودجه سالیانه نهاد آموزش و ناتوانی فرادستان آموزشی در دریافت بودجه درخور برای آن، آموزش را بیش از پیش بی کیفیت نموده و سکاندران را از جایگاه بلند رهبری آموزشی به حسابداران یک بنگاه ورشکسته فروکاسته که تنها در اندیشه سرپا نگهداشتن آن هستند و به پایان رساندن سال مالی جاری! اما کسر بودجه آموزشی، مرده ریگی باقی مانده از دولت های گذشته است که از سر بی توجهی از ماری کوچک به اژدهایی سهمگین تبدیل و آنقدر ترسناک شده است که حتی مرکز پژوهش های مجلس نیز پیامدهای ویرانگر آن را به مجلسیان، دولتیان و نهادهای حاکمیتی گوشزد کرده است. مرکز پژوهش ها در " تحلیلی بر بودجه وزارت آموزش و پرورش در برنامه پنجم توسعه و ارائه راهبردهای اصلاحی" به پیامدهای کسر بودجه در نهاد آموزشی پرداخته و آن را خطری بزرگ برای وظایف آموزش و پرورش ارزیابی می کند. در این گزارش در بخش " پیامدهای کسری بودجه در بخش اعتبارات پرسنلی می خوانیم: منابع نظام آموزشی به سه نوع منابع انسانی، مالی، فیزیکی ) تجهیزات و فضاهای آموزشی ( قابل تقسیم هستند. منابع انسانی محوریترین منابع در اختیار سیستم آموزشی است که با تغییر نگرش، آموزش مداوم، ارتقا و بهبود انگیزه آنان و با تخصیص اعتبارات به موقع و کافی می توان کارآیی درونی و بیرونی نظام آموزشی را تا حد قابل توجهی افزایش داد. اما متأسفانه کسری مزمن بودجه در آموزش و پرورش نه تنها بخش مدیریتی منابع انسانی نظام آموزشی کشور را ناتوان ساخته، بلکه مدیریت و راهبری آموزش و پرورش را به مدیریت هزینهای و تدارکاتی تبدیل کرده است. بعضی از آثار کسری بودجه پرسنلی آموزش و پرورش به شرح زیر است: کاهش قدرت خرید فرهنگیان، کاهش رضایت شغلی، کاهش انگیزه فرهنگیان به ویژه معلمان، اجرای تبعیض آمیز قوانین در میان کارکنان دولت )ارتقای شغلی و ...(، تنزل توانایی و مهارت حرفهای معلمان، افزایش مطالبات فرهنگیان و کاهش ارزش پولی آن به جهت انباشت این مطالبات درسنوات متمادی، کاهش جاذبه شغل معلمی، کاهش مشارکت معلمان در امور آموزشی، اداری، مدرسه ای، منطقه ای و ...، عدم توجه به رفاه فرهنگیان و معلمان، جایگزین شدن مدیریت هزینه ای و تدارکاتی به جای مدیریت راهبری و هدایت آموزش و پرورش. و در بخش پیامدهای کسری بودجه در بخش اعتبارات غیرپرسنلی نیز آورد ه است که: مهمترین پیامد بحران مالی آموزش و پرورش یا کسری ساختاری در بودجه آن کاهش شدیدتراعتبارات غیرپرسنلی و عدم تحقق یا انجام مأموریتها و اهداف اصلی نظام آموزش و پرورش است که به طور خلاصه و فهرست وار می توان به موارد زیر اشاره کرد: کاهش حجم و کیفیت فعالیتهای پرورشی و فوق برنامه، کاهش فعالیتهای کیفی آموزشی و در نتیجه افت تحصیلی دانش آموزان، کاهش فعالیتهای پژوهشی به ویژه پژوهشهای دانش آموزی، کاهش فعالیتهای بهداشت و سلامت مدارس و دانش آموزان، کاهش عدم انجام برنامه ها و فعالیتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات )دانش آموز، نیروی انسانی، معلم، محتوی برنامه های درسی و ...(، کاهش برنامه های آموزشی نیروی انسانی و تضعیف بنیه علمی فرهنگیان، کاهش کارآیی و اثربخشی نظام آموزشی، تضعیف هویت دینی و ملی دانش آموزان، خود باختگی و تأثیرپذیری از تهاجم فرهنگی، کمبود سرانه واحدهای آموزشی، قانون گریزی مدیران در مدارس، کاهش سطح کیفی محصول آموزش و پرورش )خروجی های آموزش و پرورش(، عدم دستیابی دانش آموزان به مهارتهای فردی و اجتماعی مورد نیاز در زندگی...."