نبود آمار شفاف در آموزش و پرورش!
محمدرضا نیک نژاد، روزنامه همدلی، 7 دی ماه 94
( این یاداشت با نام " ابهام در آمارهای آموزش و پرورش" به چاپ رسید)
چند سالی در یکی از دبیرستان های مرکزی تهران نماینده معلمان بودم. مدیرش برای افزایش درآمد دبیرستان و سر و سامان دادن به هزینه های جاری آن، کلاس های تقویتی و کنکوری برگزار می کرد. اما هر سال از یک چیز گلایه داشت و از رقیب گردن کلفت می نالید. می گفت آموزشگاه های نامدار در هفته های نخست نیم سال آموزشی به خانه های دانش آموزان تلفن می زنند و زمینه کشاندنشان به آموزشگاه را فراهم می نمایند! شنیدنی تر آن که آموزشگاه ها شماره آموزگاران و دانش آموزان را از اداره های آموزش و پرورش می گرفتند! چند روز پیش نیز یکی از دوستان افزون بر اشاره به همین موضوع، این پرسشی را مطرح کرد که "چرا من به عنوان یک فرهنگی و نویسنده جستارهای آموزشی، دستم از آمارهای وابسته به آموزش و پرورش کوتاه است!؟ اما شماره تلفن دانش آموزان و خانواده هایشان– که بخشی از حریم خصوصی است- به آسانی در اختیار آموزشگاه ها قرار می گیرد. آیا نباید گمان برد که میان این نهادهای تجاری- آموزشی و اداره ها سر و سری وجود دارد!؟ و ....
در همین راستا در گردهمایی "توسعه و عدالت آموزشی" در دانشگاه تهران، یکی از معاون های وزارت رفاه و تامین اجتماعی گلایه می کرد که ما برای ساماندهی دانش آموزان بازمانده از آموزش، چندین بار به وزاتخانه و اداره های آموزش و پرورش رفتیم و آمارِ آنها را خواستیم. نخست آن ها با روش های گوناگون جلوی ما سنگ اندازی می کردند و اجازه نمی دادند که نهادهای آموزشی چنین آمارهایی را به ما بدهند! البته پس از رایزنی های گوناگون و دریافت آمارها، بیش از ده عدد گوناگون به دست ما رسید که هیچکدام هم تایید شدنی نبودند!
درباره این آشفتگی، دو دیدگاه وجود دارد. نخست آن که به خاطر گستردگی جغرافیایی و شمار بیش از 13 میلیون دانش آموز و 105 هزار مدرسه و بیش از 500 هزار کلاس درس، فراهم نمودن آمار چندان کار آسان و البته دقیقی نیست! افزون بر آن که بیش از 90 درصد تلاش دست اندرکاران سامانه آموزش هر سال صرف ساماندهی بودجه و کمبودهای ناشی از آن می شود. از این رو نهاد آموزش در تهیه آمار در گستره مدیریت خویش کارآمد نیست. از سوی دیگر برخی کارشناسان نگاه بدبینانه تری دارند. نبود و یا در دسترس نبودن آمارهای دقیق را کاری برنامه ریزی شده و با هدف می دانند برای پنهان نمودن دردهای ریشه ای تر آموزش مانند شمار کودکان بازمانده از آموزش، شمار دانش آموزان معتاد، شمار دانش آموزان گرفتار ایدز و حتی لاپوشانی افت شدید و گریز نسل تازه از آموزش، میزان هزینه کردِ بودجه در بخش های گوناگون آموزشی، میزان دریافت کمک های مالی خانواده ها، ناکارآمدی نگران کننده در دو بخش آموزش و پرورش، کمبودهای شدید امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی و صدها گرفتاری دیگری که شاید به چشم نیایند اما بی گمان در دراز مدت آسیب زا و زمین گیر کننده اند.
ریشه نبود آمار شفاف هر چه باشد، نمی توان از آسیب های نبودن آن چشم پوشید. بی گمان تا ریشه و زمینه درد در یک پیکره آشکار نباشد، رفتن به دنبال درمان کاری بیهوده و شاید مرگ آور است. امروزه پیکره آموزش کشور دچار دردهای فراوانی است که بخش هایی از آن در بالا آورده شد. ساماندهی به آشفته بازار آموزش، نیازمند داده های درست و راست است. از بن منکر شدن و یا کوچک نمایی آن ها نه تنها سودی ندارد بلکه آسیب زا و خطرناک خواهد بود. نمونه های فراوانی از بی سامانی آمار در آموزش و پرورش می توان آورد و درباره اش گفتگو نمود. به دو نمونه اشاره می رود. همان معاون وزارت رفاه می گفت "پس از ماه ها دنبال کردن آمار کودکان بازمانده از آموزش، می توانیم به روشنی بگوییم که نزدیک یک میلیون و 300 هزار تن- فقط ایرانی- از آموزش بازمانده اند! اگر فرض کنیم که این آمار درست باشد، یعنی نزدیک ده درصد از دانش آموزان کشور از آموزش باز مانده اند و این یعنی فاجعه! اما خب با این که بسیار نگران کننده است اگر اراده ای برای ساماندهی باشد می توان امید داشت که اعلام آن نشانه ی خوبی برای تغییر است. یا یکی از فرادستان آموزشی در چند روز گذشته گفته است" که واپسین آمار دانش آموزان معتاد مربوط به سال 80 است! و به دنبال به روز کردن این آماریم"! و این نیز فاجعه ای دیگر و ....
به هر روی امروزه در جهان، آمار مهمترین ابزار برای ارزیابی کامیابی ها و شکست های ساختارهای اجتماعی از جمله آموزش و پرورش است. نبود و یا مخدوش بودن آن می تواند پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد. اما آیا اراده و خواستی برای ارائه آمارهای درست و راست پدید آمده است!؟ باید چشم براه آینده ماند و دید!
http://hamdelidaily.ir/1105-ابهام-در-آمارهای-آموزش-وپرورش.html
