کتابی برای وزیر آموزش و پرورش
محمدرضا نیک نژاد، روزنامه شرق، 7 آذر 94
سال هاست که نام فنلاند به عنوان کشوری با آموزش و پروشی کارآمد بر سر زبان هاست. بسیاری از کشورها حتی آنها که ادعاهای علمی، فن آوری، اقتصادی و .... دارند، در پی این هستند که از راز کامیابی آموزش در فنلاند سر درآورند و از آن بیاموزند. فنلاند در سال های 2000، 2003، 2006و 2009 در آزمون های پیزا – آزمون های بین المللی برای سنجش آگاهی های آموزشی دانش آموزانِ کشورها – که هر سه سال برگذار می شود، رتبه نخست را بدست آورده است. گرچه در آزمون پیزای سال 2012 فنلاند نتوانست سروری خویش بر آموزش جهان را پاس بدارد اما همچنان از کامیاب ترین هاست. این در حالی است که کشورهای کامیاب در پیزای 2012 به گونه ای شگفت برنامه های خویش را با نگاه به ساختار آموزشی فنلاند بهسازی نموده اند.
به هر روی توانایی های نهفته در آموزش و پرورش فنلاند و کامیابی های دهه های آغازین سده 21، پژوهشگران و کاربدستان آموزشی کشورها را بر آن داشته است تا به راز و رمزهای این کامیابی ها پی برده و با بررسی ساختار آموزشی این کشور از تجربه های آن بهره ببرند. در کشور ما نیز علاقه مندان برای پاسخ به پرسش های خویش از آموزش و پرورش فنلاند، به کارهای ارزنده ای دست یازیده اند. در این میان می توان به کتاب "درس های فنلاندی" ( آنچه دنیا می تواند از تغییرات آموزشی فنلاند بیاموزد) نوشته ی " پاسی سالبرگ" و ترجمه " علیرضا مقدم و طیبه سهرابی" انتشارات مرآت اشاره نمود. این کتاب در 5 فصل به ریشه های کارایی آموزش در فنلاند می پردازد و خوانندگان را با فرایند بهسازی آموزش در یک دوره چند ده ساله آشنا می کند. کتاب نشان می دهد که ارزنده ترین و اثربخش ترین کنش در بهسازی آموزش در فنلاند تمرکز بر معلم و تلاش در پرورش این محوری ترین پایه آموزش در کانون های تربیت معلم بوده است. اما بی گمان نمی توان کامیابی های آموزش و پرورش این کشور را تک عاملی دانست و بر بهسازی در کل ساختار چشم پوشید.
نویسنده کتاب در دیباچه آن می نویسد " ... فنلاند به خاطر این که توانسته است یک سیستم آموزشی ایجاد کند که در آن دانش آموزان به خوبی یاد می گیرند و آموزش عادلانه منجر به تفاوت های ناچیری در عملکرد دانش آموزان در بین مدارس نقاط مختلف کشور شده است جایگاه ویژه ای دارد. این وضعیت نادرِ بین المللی با استفاده از منابع مالی منطقی و با تلاش کمتری در مقایسه با کشورهای دیگر برای ایجاد تغییر به دست آمده است." (ص 15)
" به دلیل پیشرفت مستمر اثبات شده، فنلاند نشان می دهد که راه های دیگری برای ساختن سیستم های آموزشی خوب وجود دارد، استفاده از راه هایی متفاوت از سیاست های آموزشی بازارمحورانه است. راه فنلاند برای تغییر اعتماد، تخصص گرایی و مسئولیت مشترک است. در واقع، فنلاند نمونه ای از کشوری است که فاقد بازرسی مدارس، برنامه درسی استاندار شده، ارزیابی های پر مخاطره دانش آموزان، پاسخ گویی آزمون محور و ذهنیت اول شدن در رابطه با تغییر آموزشی است" ( ص16) " این کتاب بر خلاف اعتقاد کسانی است که باور دارند بهترین روش برای حل مشکلات مزمن سیستم های آموزشی گرفتن کنترل مدارس و محول کردن به افرادی است که ممکن است عملکرد موثرتری داشته باشند؛ یا به عبارت دیگر، به خصوصی سازی آموزش باور دارند"(همان ص) " فنلاند برنامه های آموزشی پیشرفته ای برای معلمان ایجاد کرده و حقوق خوبی هم به آنها پرداخت می کند ولی تفاوت واقعی تعلیم و تربیت فنلاند در این است که معلمان دانش حرفه ای و قدرت قضاوت خود را در مدارس به طور گسترده و آزادانه به اجرا می گذارند. آن ها برنامه های درسی، سنجش دانش آموزان، بهبود مدرسه و درگیر کردن جامعه را در آموزش تحت کنترل خود دارند."(ص 18) " در فنلاند به آموزش به عنوان مقوله ای نگریسته می شود که منفعت عمومی دارد و به عنوان یک حق اساسی برای همه انسان ها بر طبق قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است."(ص 21)
این تنها بخش هایی از دیباچه کتاب " درس های فنلاندی" بود. نویسند که خود در دوره های گوناگون از فرادستان و سیاست گزاران آموزشی فنلاند و دیگر کشورهای اروپایی بوده است به خوبی توانسته است پیشرفت های شگفت آور آموزشی در فنلاند را بشکافد و بشناساند. این کتاب دارای نکته های ارزنده ای برای آموزگاران، مدیران آموزشی، پژوهشگران و به ویژه فرادستان آموزشی مانند وزیر و تیم همراهش است. از زمانِ آغاز به کار دولت یازدهم، وزیر و تیم همراه تلاش کرده اند که خویش را در جرگه اصلاح گران آموزشی نشان دهند. این کتاب نشان می دهد که رویکرد کلی کاربدستان آموزشی دست کم در دو دهه گذشته نتوانسته گره ای از بی شمار دشواری های آموزشی کشور باز کند. نگارنده به عنوان یک آموزگار از وزیر و تیم همراهش می خواهد که کتاب "درس های فنلاندی" را بخواند و از آن درس ها بیاموزد. شاید کتاب بتواند اندک تغییری در رویکرد تیم آموزشی دولت پدید آورد.
http://www.sharghdaily.ir/News/79789/کتابی-برای-وزیر-آموزش‌وپرورش
