در برابر اتوریته

مهدی بهلولی،روزنامه شهروند،ص آخر،8 دی 93

«آنچه مرا ترساند این بود که ظرفیت اطاعت و فرمانبرداری از یک ایده را دارم حتی بعد از آن که روشن شد که پایبندی پایدار به این ارزش،با زیر پاگذاشتن ارزش دیگر یعنی آزار دادن شخص بی پناهی که به شما آزار نمی رساند، امکان پذیر است. آنگونه که همسرم گفت : " تو می توانی خود را آیشمن بنامی." امیدوارم در آینده بتوانم با تعارض ارزش ها،موثرتر برخورد کنم.»

آیشمن،افسر بلند پایه نازی ها در جنگ جهانی دوم و مسئول اداره مربوط به امور یهودیان در دفتر مرکزی امنیت رایش بود و دستور فرستادن بسیاری از یهودیان به کوره های آدم سوزی نازی ها را صادر می کرد. پس از جنگ،دستگیر و محاکمه شد. دادستان دادگاه می کوشید نشان دهد که آیشمن یک هیولا و دگرآزار است. اما هانا آرنت،فیلسوف سرشناس آلمانی که در دادگاه آیشمن حضور یافت،او را تنها،فرد بورکرات بی استعدادی می دانست که به راحتی پشت میز خود می نشیند و کارش را برابر فرمان و بخشنامه،درست و دقیق انجام می دهد. بعدها کسانی کوشیدند که با انجام آزمایش هایی،درستی سخن آرنت را نشان دهند. یکی از آنان استانلی میلگرام بود. او در سال های 1960 تا 1963 با انجام آزمایش های بسیار در دانشگاه ییل،و بر روی شهروندان شهر نیوهیون آمریکا،نشان داد که برای دست زدن به جنایت،نیاز نیست که انسان از بیماری روانی ویژه و شدیدی رنج ببرد؛ بسیاری از انسان های معمولی هم به آسانی می توانند همچون آیشمن رفتار نمایند. شرح آزمایش های میلگرام در کتاب "اطاعت از اتوریته" وی – برگردان مهران پاینده و عباس خداقلی،نشر اختران- آمده و به راستی که خواندنی و آموزنده اند.

بندی را که من در آغاز این نوشته آوردم ارزیابی – از- خود (البته پس از انجام آزمایش) یکی از کسانی است که در آزمایش های میلگرام شرکت نمود. موریس براومن،39 ساله،کارمند خدمات اجتماعی بود. او در آزمایشی که به ظاهر،اثر تنبیه بر یادگیری را بررسی می کرد حاضر شد با وجدانی آسوده و حتی با خنده، در برابر هر پاسخ نادرست شاگرد یادگیرنده در آزمایش،شوک برقی نیرومندی را به او وارد کند. براومن تا شوک 450 ولتی که نیرومندترین شوک بود پیش رفت و در پایان هم دو بار آن را تکرار کرد. درصد چشمگیری از کسانی که در این آزمایش ها شرکت نمودند در روند آزمایش پذیرفتند تا نیرومندترین شوک ها را وارد کنند. توجیه ها البته گوناگون بود. برخی می گفتند خود یادگیرنده پذیرفته تا در این شرایط قرار گیرد و آزمایش هم بر او انجام پذیرد؛پس مسئولیتی بر گردن من نیست. درست است که او در روند آزمایش،درد می کشد و داد و فریاد و ناله می کند و خواستار به پایان رساندن آزمایش می شود اما کار و آزمایش باید تا آخر پیش رود و نتیجه ای گرفته شود. برخی می گفتند آزمایشگر از من خواست ادامه دهم.، من خودم دانستم که کار درستی نمی کنم و طرف دارد زجر می کشد اما آزمایشگر به من گفت ادامه ده،برای نتیجه گرفتن لازم است که ادامه دهی؛ من هم باید وظیفه ام را انجام دهم،پس مسئولیت بر گردن آزمایشگر است. جالب این است که در آغاز آزمایش به افراد گفته می شد که اگر نخواستید می توانید ادامه ندهید اما در زمان آزمایش و به فرمان آزمایشگر– آزمایشگر در اینجا نقش اتوریته را دارد،اتوریته به زبان فارسی اقتدار،قدرت،صاحب نظری،مقام صلاحیت دار،و قدرت قانونی است – توانایی سرباز زدن را از دست می دادند.

             http://shahrvand-newspaper.ir/?News_Id=17790