روز دانش آموز و منشور حقوق دانش آموزی

محمد رضا نیک نژاد،روزنامه ی آرمان ،12 آبان 92

این یاداشت با نام"دانش آموزان ،شهروندان جامعه ی جهانی" در روزنامه به چاپ رسید.

سیزده آبان روز دانش آموز است. اما هم زمان شدن آن با مناسبتی سیاسی،سال هاست که این روز را در سطح جامعه از چشم انداخته وعموما در نهادهای آموزشی نیز مراسم ها به گونه ای شکلی برگزار و پس از سخنرانی هایی کلیشه ای و تکراری،به پایان می رسد و باز هم دانش آموزان می مانند و دغدغه هایشان.

 دوران دانش آموزی یکی از به یادماندنی ترین دوران زندگی یک فرد است. نخستین تجربه های گروهی شیرین و دلچسب در این دوران شکل می گیرد و دانش آموزان در آن به فراگیری زندگی اجتماعی- آموزشی می پردازند. اما در کشور ما از نخستین سال های ورود و پی ریزی نهادهای آموزشی نوین،این دوران چندان هم شیرین و به یادماندنی نبوده و شیرینی های آن شیطنت های گروهی و شادی های ناشی از دست انداختن معلم و همکلاسی ها و ... بوده است. برنامه های درسی فشرده و خسته کننده،آموزش های نمره- مدار،نتیجه نگر و مبتنی بر تشویق و تنبیه،ساختارِ هرمی و از بالا به پایین و پیامدهایش،پایش همیشگی و بدبینانه ی مسئولین مدرسه بر پوشش و رفتار دانش آموزان،دوری فراوان درونمایه های درسی با زندگی روزمره ی دانش آموزان،فراوانی و گستردگی مواد درسی،ارزشیابی سنتی بر پایه ی بخاطر آوری،میز و نیمکت های رنگ رو رفته و فضاهای آموزشی کسل کننده،کلاس های پر جمعیت،محیط هایی گریزان از شادی و سر زندگی،روش های تدریس سنتی و دور از فن آوری های نوین،معلمان بی انگیز و در گیر با دشواری های اقتصادی فلج کننده  و .... دانش آموزی را یکی از تلخ ترین دوران زندگی نموده است و هر روز بیش از پیش فراگیران را از درس و مشق و یادگیری فراری می دهد. آنچه بیش از هر چیز در این فضاها به چشم می آید،پایمال شدن حق برخورداری از آموزش- یکی از بنیادین ترین حقوق انسان – است. اگر چه در دوره هایی تلاش هایی برای برآوردن این حق بنیادین انجام گرفته است،اما در این زمینه همچنان در نخسین گامیم.

 یکی از تلاش های شایسته در این زمینه،تهیه ی منشور حقوق دانش آموزی بود که در سال های پایانی دوران اصلاحات در مجلس دانش آموزی تهیه و البته با برآمدن دولت اصول گرا کنار گذاشته شد. متنی که در مجلس دانش آموزی نوشته شد و قرار بود نقشه ی راهی برای آشنایی دانش آموزان،آموزگاران،دولت مردان و ... با حقوق دانش آموزی باشد،دارای مفاهیم و گزاره های ارزشمندی بود که می توانست نسلی را پرورش دهد که در آینده سنگ بنای جامعه ای حقوق- مدار و جهانی باشند. در بند پنجم مقدمه ی این منشور می خوانیم: "بی تردید مسیر سعادت یک جامعه از میان افکار،اندیشه ها و میزان پایبندی افراد آن جامعه به میثاق های ملی می گذرد،با توجه به اینکه مهمترین رسالت آموزش و پرورش در یک کشور می بایست آماده ساختن دانش آموزان برای پذیرفتن نقشهای اجتماعی و حضور فعال و مشارکت جویانه در جامعه و تعیین کننده حدود روابط انسانی- اجتماعی و ساز و کارهای این روابط در هر کشور قانون اساسی آن کشور می باشد،این منشور بر آن است زمینه های لازم برای پذیرش و آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی را در دانش آموزان در غالب عناوین حقوقی مربوط به آنها علاوه بر پذیرش و آشنایی دانش آموزان با آیین نامه ها و مصوباتی که مستقیماً مربوط به آنها می باشد ( در قالب حقوق خود) زمینه های مناسب را جهت پذیرش و عملی تر شدن هر چه بیشتر این مصوبات ایجاد کند . از دیدی دیگر منشور در صدد آن است که دانش آموزان را به عنوان شهروندان جامعۀ جهانی با پیمان نامه ها،تعهدنامه ها و قوانین بین المللی مربوط به آنها آشنا کند تا دانش آموزان با دیدی فرای محدوده های مکانی و جغرافیایی در رابطه با حقوق خود بیاندیشند"
امروز با روی کارآمدن دولت "تدبیر و امید" و دیدگاه های رییس جمهور در آموزش و پرورش،گاه آن رسیده است که درونمایه های این منشور ارزشمند به گفتمان روز آموزش و پرورش بازگشته و سامانه ی آموزشی و وزیرش،خود را برای فراهم نمودن زمینه های اجرای مواد این منشور آماده نمایند. تا شاید برخی از نارسایی های اشاره شده در این نوشتار،که بی گمان حقوق فردی و آموزشی دانش آموزان را هدف گرفته،برطرف گردد. نا گفته پیداست که ورود گفتمان حقوق- محور این منشور با مانع های ساختاری و اجرایی همراه است. اما بی گمان برای نهادینه نمودن حقوق شهروندی و پرورش شهروندانی در تراز ملی و جهانی- به سفارش سند بنیادین آموزش و پرورش- راهی جز نوشتن و پیگیری چنین مفاهیمی نداشته باشیم. 

 http://www.armandaily.ir/?NPN_Id=451&pageno=7