آموزش و پرورش و پاسداشتِ محیط زیست

محمد رضا نیک نژاد،روزنامه ی بهار

9 مهر 92

هر کس در چند سال گذشته گذرش به شهرهای زیبای کناره ی دریای خزر افتاده باشد و با چشم نه چندان تیزبین پیرامون خویش را بنگرد،نخستین چیزی که چشم ها را می آزارد،آلودگی محیط زیست،دریا و جنگل است. در جاده ی بهشتی فومن- ماسوله،اگر بخواهی لختی بیاسایی و از چشم اندازهای چشم نواز طبیعت بهرمند شوی،کوهی از زباله و قوطی های فلزی و پلاستیکی را می بینی که کنار جاده و رودخانه را به کشتزاری از زباله بدل کرده اند و تنها کاری که از آدم بر می آید کشیدن آهی بیش نیست. البته می توان نزدیک تر را هم دید. برای نمونه برخی از هم شهریانی که برای تفریح و لذت بردن از طبیعت به بوستان های پایتخت می آیند چندان توجهی به رعایت پاکی محیط پیرامون خود ندارند و به آلوده کردن آن می پردازند. گاهی دیده می شود با این که سطل زباله در یکی- دو متری این شهروندان!قرار دارد،زبال ها را روی زمین و چمن رها کرده و با خیالی آسوده به خانه باز می گردند. البته با تلاش های شهرداری و کارگران زحمت کش شرکت های خصوصیِ مسئول پاک سازی شهر،بی انضباطی و سر به هوایی این دسته از شهرنشینان چندان به چشم نمی آید. هدف و بهانه ی نوشتن این رنجنامه،بازگشت دوباره ی خانم ابتکار به ریاست سازمان محیط زیست است.

آنچه که در این یک- دو هفته به چشم می خورد و در خبرها هم بازتاب یافته است،استقبال کارمندان این سازمان و نهادهای مردم نهادِ کنشگر در گستره ی محیط زیست بود. تجربه خانوادگی، شخصی و مدیریتی معصومه ابتکار جان تازه ای در کالبد طرفداران محیط زیست دمیده و امیدهای فراوانی برای دگرگونی در رویکردها،برنامه ها و تلاش های این سازمان پدید آورده است. اما ناگفته پیداست که تلاش برای جلو گیری از ویرانی بیشتر محیط زیست و نگهداشت زیست بوم به دو دسته ی کلیِ دراز مدت و کوتاه مدت تقسیم می شوند. نجات دریاچه ی ارومیه،پاک سازی هوای کلان شهرها،جلوگیری از تلف شدن جانوران کمیاب و .... در بخش کوتاه مدت برنامه های سازمان محیط زیست جا می گیرد. اما پدید آوری نگاهی فرهنگی- اجتماعی به موضوع نگهداشت و پاسداشت زیست بوم تلاشی چند ده ساله را در پی خواهد داشت. این که پدر یا مادری در برابر دیدگان تیزبین فرزند خویش پوست میوه را از اتومبیل به بیرون پرتاب می کند و فرزند را هم در یک کنش ناخودآگاه به ویرانی و بی توجهی در نگاهداشت محیط فرا می خواند،کاری نیست که بتوان در فاصله ی یکی- دو ساله از فرهنگ زدود و پاک کرد. این جاست که نقش آموزش از پایه در دبستان و مدرسه به شدت پر رنگ می شود و راهی جز آموزش در برابر جامعه ی بی مهر با محیط زیست باقی نمی ماند. از این روست که معصومه ابتکار نیز در مراسم معارفه ی خویش می گوید"آموزش و فرهنگ سازی عمومی از مهم‌ترین برنامه‌های محیط زیست است و باورهای زیست محیطی همواره در مردم ایران وجود داشته فقط باید فرصتی فراهم شود تا این باور‌ها بازخوانی و این فرهنگ به عمل ترجمه شود چرا که دیگر فرصتی برای تکرار اشتباه خود و دیگران نداریم و نمی‌توانیم در جا بزنیم یا عقب برویم لذا کفش‌ها و کلا‌ها را محکم ببندید که از قطار پرشتاب حفاظ از محیط زیست جا نمانیم" (خبرگزاری ایلنا 20/6/92)

آموزشِ نگهداشت و پاسداشت زیست بوم،از آموزش های پایه ای شهروندی به حساب می آید و در جهان کنونی به شدت مورد توجه فرادستان محیط زیستی و آموزشی قرار دارد. در برنامه های وابسته به پرورش شهروند،درس ها،کتاب ها و درونمایه های آموزشی به گونه ی فزاینده ای به نگهداشت محیط زیست می پردازند و با کنش هایی مانند داستان نویسی،اجرای نمایش نامه و طرح پرسش در کلاس ها و گفتگو های دراز مدت و کارا بر موضوع های زیست محیطی،اندیشه و احساس نوباوگان را درگیر کرده و به آرامی و حوصله آن را نهادینه می کنند. با بردن دانش آموزان به گردش های علمی- تفریحی و بازدید از مکان هایی مانند باغ وحش،پارک های جنگلی،مکان های آسیب دیده از پیشرفت های انسان و .... افزون بر آموزش برای پاسداشت زیست بوم،بخشی از کارهای محیط زیستی را بر عهده ی خودِ دانش آموزان می گذراند و آنها را به کنش هایی برای نگهداشت آن بر می انگیزند. اگر چه آموزش و پرورش ما درگیر دشواری های بنیادینی مانند اقتصاد،ناکارآمدی آموزش،افت آموزشی و ... است اما به نظر می رسد بخش دراز مدت برنامه های خانم ابتکار و سازمان محیط زیست بدون همکاری آموزش و پرورش و فرهنگ سازی از پایه در سامانه ی آموزشی پیش نخواهد رفت. پس خانم ابتکار! پس از محکم بستن کفش ها و کلاه تان نیمی – یا شاید بیشتر از نیمی- از نگاه تان را به سوی آموزش و پرورش بیندازید و دل استوار باشید که در دراز مدت پاسخ در خور را خواهید گرفت.       

http://baharnewspaper.com/News/92/07/09/20340.html