اما و اگرهای بخشنامه تازه ی هدایت تحصیلی

محمد رضا نیک نژاد،روزنامه اعتماد

۲ مهر ۹۲

(این یاداشت با حذف بخش هایی از آن و با تاخیر، در روزنامه چاپ شد )

 در روزهای گذشته و در بی خبری تابستانی مدرسه ها،بخشنامه ای روانه ی دبیرستان ها شد و در رسانه ها نیز بازتاب یافت . موضوع بخشنامه فرستادن دانش آموزان قبولی شهریورماه به رشته های کار و دانش و فنی و حرفه ای است. در این چند روزه رسانه ها در نقد این بخشنامه گزارش ها و یاداشت هایی را منتشر کرده اند،اما از دیدگاه رعایت حقوق شهروندی و آموزش این حقوق مورد بررسی قرار نگرفته است. نخستین ایراد حقوقی این بخشنامه محروم نمودند بخشی از شهروندان – بیرون از ضوابط و فرآیند های اداری جا افتاده- از حق برگزیدن رشته تحصیلی مورد علاقه ی خویش است. بسیار دیده می شود که شماری از دانش آموزان در برخی از درس ها بی انگیزه و ناتوان و در برخی دیگر با انگیزه و توانا هستند. تجدید شدن در یک یا حتی چند درس نمی تواند سنجه ی درخوری برای فرستادن زوری دانش آموزان به رشته های مورد نظر آموزش و پرورش باشد- آن هم به بهانه ی رونق بخشیدن به هنرستان ها و البته افزایش آمارهای! پیش بینی شده در رشته های کار- دانش و فنی- حرفه ای. در این میان آنچه که زیرپا گذاشته می شود حق آموزش و یادگیری  برخی دانش آموز در رشته های مورد علاقه یشان است. این که در ادیبهشت ماه 92 درونمایه ی این بخشنامه به شکل شفاهی به آگاهی دبیرستان ها رسید و اکنون نیز در تعطیلات تابستان و بی سر و صدا به مدرسه ها فرستاده می شود،بسیار پرسش برانگیز و شگفت آور است!

بی گمان بی اطلاعی دانش آموزان و خانواده هایشان از درونمایه ی این بخشنامه،پایمالی آشکارِ حقوقِ شهروندی آنان بدست کارگزاران پیشین سامانه ی آموزشی به حساب می آید. از این رو به نظر می رسد فرادستان تازه ی آموزش و پرورش باید هر چه زودتر دیدگاه خویش درباره ی این بخشنامه را به آگاهی مردم برسانند.

اما یکی از مهمترین کارکردهای نوین آموزشی،آشنایی نوآموزان با حقوق شهروندی و حقوق بشر است. گام های نخست آشنایی با این حقوق، با روش هایی درخورِ سن و سال دانش آموزان و در هر دوره ی آموزشی با کنش های آموزشی ای به فراخور آن دوره ارائه و پیگیری می شود. این روش ها از برگزاری کلاس های حلقه ای و طرح پرسش هایی اخلاقی،اجتماعی،فلسفی و ... گرفته تا داستان پردازی و اجرای نمایش نامه هایی با درونمایه های اجتماعی و وادار کردن دانش آموزان در بر عهده گرفتن مسئولیت برخی از کارهای مدرسه را در بر می گیرد. بنیاد همه این تلاش ها آفرینش شهروندانی دانا و توانا برای زیست اجتماعی درخورِ جهان نوین است. در این کنش ها دانش آموز – به عنوان انسانی مستقل - به سویی هدایت می شود که افزون بر پرورش توانایی های ذهنی- اجتماعی،زمینه ی برگزیدن بهترین گزینه از میان گزینه های گوناگون و گاه ناسازگار را فراهم می کنند. در همه این کنش ها آنچه به رسمیت شناخته و ارج نهاده می شود،حق و آزادی انتخاب است. بچه به عنوان دانش آموز مدرسه و شهروند آینده،می آموزد که هر انتخاب،مسئولیتی در پی دارد و او باید پاسخگوی کامیابی ها یا شکست های برآمده از تصمیم های خویش باشد. گرچه رویکرد آموزش در کشور ما سویه ای شهروند پرور ندارد،اما نمی توان به هر بهانه ای چشم بر گام های هر چند کوچک در پرورش شخصیت فردی و اجتماعی دانش آموزان بست و جامعه و شهروندان را از این آموزه های ارزشمند محروم ساخت. بخشنامه تازه ی آموزش و پرورش حق انتخاب و در نتیجه پیامد تصمیم درست یا نادرست دانش آموز را از دوش او بر می دارد و زمینه ی فرافکنی او در آینده را فراهم می کند. دانش آموزی که از روی ناچاری و زور به خواندن رشته ای ناخواسته وادار می شود افزون بر تجربه نکردن انتخاب در یکی از مهمترین فرازهای زندگی اش،هیچگاه زیر بار پیامدهای منفی آن نمی رود و تا پایان عمر دولت و آموزش و پرورش را مسئول بدبختی های خویش می داند و البته پر بی راه هم نیست. ممکن است تصمیم نادرست او هزینه های مادی و معنوی ای به کشور،خانواده و البته خودش تحمیل کند،اما بجایش او در این فرایند تصمیم گیری را می آموزد و پیامدهایش را نیز خواهد پذیرفت و این از دیدگاه آموزشی بسیار ارزنده خواهد بود. اگر به هر دلیلی کاربدستان آموزشی به آنجا رسیده اند که شمار دانش آموزان هنرستانی را افزایش دهند،راهش پنهان کاری،بی اطلاعی شهروندان و زیرپا گذاری حقوق فردی و اجتماعی آنها نیست. امیدوارم سرپرست تازه ی آموزش و پرورش به عنوان یکی از نخستین کنش های مدیریتی خود هر چه زودتر جلو این کار نا اندیشیده و شتابزده را بگیرد.  

   http://etemadnewspaper.ir/Released/92-07-02/93.htm