به مناسبت انتشار پیش نویس طرح نظام رتبه بندی حرفه ای معلمان

توضیح :دکتر محمود مهر محمدی استاد دانشگاه تربیت مدرس و فردی شناخته شده در گستره های

جستارهای آموزشی و پرورشی است. او در سال 83 به سرپرستی کارگروهی برای نوشتن سند ملی

آموزش و پرورش برگزیده شد. به گفته ی خود او "این کاری بود که قرار بود یک ساله به پایان برسد اما

به دلایل گوناگون 5 سال به درازا کشید" پس از به پایان رسیدن سند و دادن آن به نو رسیده ها،چنین کار

سترگ و ارزشمندی با دگرگونی های زیربنایی به ویژه در گستره ی

ایدئولوژیک روبرو شد و از بسیاری از جنبه های مدرن آن خالی گردید.

مهر محمدی در ماه های گذشته، بهعضویت کارگروه آموزش و پرورش

دولت حسن روحانی برگزیده شد و در همراهی با دکتر محمد علی نجفی و

چند تن دیگر از آشنایان با دشواری های سامانه ی آموزشی، مامور

بررسی اولویت های کار در این سامانه گردید. یاداشت زیر از تارنگار

"صدای سند" ایشان بر گرفته شده است که در آن به نقد "نظام رتبه بندی

تازه ی معلمان" می پردازد. در این یاداشت دکتر مهر محمدی به عنوان یکی از شاخص ترین نظریه

پردازان آموزشی در کشور به بررسی برخی از کاستی های این لایحه می پردازد. به دوستان سفارش می

شود آن را بخوانند. دوستان و همکاران برای دیدن این تارنگار می توانند از آدرس زیر بهره گیرند.

http://sedayesanad8388.blogfa.com

/

به مناسبت انتشار پیش نویس طرح نظام رتبه بندی حرفه ای معلمان

محمود مهر محمدی،تارنگار صدای سند، 7 تیر ماه 92

اما نقد های اساسی من در چهار محور تقدیم می شود. این چهار محور برآمده از مطالعه و تحلیل پیش

نویسی است که همچنان که اشاره شد توسط وزارت آموزش و پرورش ( معاونت توسعه مدیریت و

پشتیبانی) منتشر و تاریخ تابستان 1392 بر روی جلد آن درج شده است. عناوین نقدهای چهار گانه من

که در مجموع حس تاسف و ناخوشنودی که از مطالعه این پیش نویس بر من عارض شد را منعکس می

سازد عبارتند از: "مغلوط از نظر دستوری و نگارشی"، "مغشوش از نظر مفهومی"،"مشکوک از نظر

محتوائی" و بالاخره "موهوم از نظر اجرائی".اکنون توضیحات مختصری درباره هر یک از محورهای

چهارگانه تقدیم می نمایم:

1- مغلوط از نظر دستوری و نگارشی: دریغ است دستگاه عریض و طویل آموزش و پرورش که

متولی آموزش مهارت درست نوشتن به آحاد جامعه است در درست نویسی،آنهم در مقام عرضه یک

سند رسمی که در راس تدوین کنندگان آن هم نام شخص وزیر می درخشد! این مقدار دچار لغزش شده

باشد.

جا داشت دست کم قبل از انتشار، مجموعه به دست یک ویراستار ادبی سپرده می شد تا این

اتفاق نامیمون رخ نمی داد و اثری در این حد ناویراسته در دسترس قرار نمی گرفت. تنها برای اینکه

این ادعا بدون شاهد مثال نباشد و به عنوان مشتی نمونه خروار خوانندگان را به مطالعه 10 بندی که

در بیان"اهداف این رتبه بندی"( ص 23) آمده است ارجاع می دهم. من عین عبارت بند10 را از باب

نمونه تقدیم می کنم:

"ایجاد انگیزه، در معلمان،به منظور آماده سازی دانش آموزان،برای ورود به عرصه های مختلف

جامعه"

وجه دیگر مغلوط بودن دستوری و نگارشی، عدم رعایت ایجاز و مشاهده تکرارهای نابجای یک

موضوع است که از باب نمونه به آنچه در ص 27 در باره طی دوره های آموزش ضمن خدمت

در 3 بند مجزا آمده است می توان اشاره کرد.

2- مغشوش به لحاظ مفهومی: اغتشاش مفهومی زمانی به وقوع می پیوندد که الفاظ و اصطلاحات با

دقت معنایی کافی بکار گرفته نشده و نوعی اختلاط و آشفتگی معنایی به ذهن خواننده متبادر شود.

طبیعی است ساختمان معنایی یک نوشتار در اثر بروز چنین عارضه ای به هم میریزد و خواننده را از

دست یابی به معنا محروم می سازد. از سندی اینچنین انتظار می رود کمتر نشانه ای از این عارضه

داشته باشد. حال آنکه در نوشتار مورد بحث مفاهیم کلیدی متعددی بکار گرفته شده که واقعا نمی توان

حدود و ثغور معنایی ان را به روشنی دریافت و آن را از مفاهیم دیگر متمایز ساخت. از باب مثال

خوبست روشن شود منظور از مفهومی مانند "صلاحیت تخصصی" چیست و تمایز آن با "صلاحیت

حرفه ای" چیست ( مشخصا آنچه در ص 25 آمده با آنچه در ص 26 آمده چگونه قابل جمع است؟).

یا ارتباط "صلاحیت ها" با"معیارهای ارزشیابی" ( ص 26)چیست؟ یا اینکه "آزمون شایستگی

تخصصی" با "کارت صلاحیت حرفه ای تدریس" (ص 27) چه نسبتی دارد؟ واقعا سرگیجه آور است.

3- مشکوک از نظر محتوایی: مشکوک از نظر محتوایی عنوانی است که برای اشاره به یک مقوله

محتوایی مهم برگزیده ام. این مقوله در ارتباط با ماده 1 -"فعالیت های فرهنگی تربیتی" - و مولفه

های مربوطه است که در 13 بند در ص30 آمده است. این ماده با الهام از تغییراتی که در سال های

اخیر در آئین نامه ارتقاء اعضاء هیئت علمی دانشگاه ها بوجود آمده است در نظام رتبه بندی حرفه

ای معلمان نیز وارد شده و همان اشکالات اساسی را با خود حمل می کند. از میان مولفه های 13

گانه ، دست کم شماره های 6، 7، 11 ، 12 و 13 اشاره به مشارکت در فعالیت هایی دارد که همگی

رنگ و بوی ارزشی و اعتقادی دارند که بدین وسیله وارد چرخه ارزشیابی و قضاوت برای دریافت

امتیازات مادی می شوند. این ورود را به دلیل خطای فاحشی که در آن هست به بهترین شکل می توان

"مشکوک" ارزیابی کرد. مشکوک بدین معنا که ممکن است ناخواسته هتک یا وهن این ارزشها و

باورها هدف قرار گرفته باشد و افراد برای دریافت این امتیازات مادی به تظاهر و ریا که خشکاننده

ریشه ایمان است روی بیاورند. به بیان دیگر دست اندرکاران آموزش و پرورش و آموزش عالی با

این کار ناپسند به دست خود به تبدیل شدن ارزش ها به کالای قابل مبادله با امتیازات مادی کمک می

کنند و حتما تصور می کنند در این اقدام خدمت به اسلام و انقلاب نهفته است! در مقام تمثیل باید گفت

در واقع سرکنگبینی تدارک دیده شده که نه تنها به رفع عارضه صفرا کمک نمی کند که بر آن خواهد

افزود.

4-موهوم از نظر اجرائی: مقصود از موهوم از نظر اجرائی عدم تطابق با واقعیت های اجرائی است.

دست کم دو نکته در این زمینه قابل ذکر است. نخست اینکه بسیاری از مولفه های که درمعیارهای

چهارگانه ( جدول های ص 30 تا 33) درج شده اند قابلیت ارزشیابی عینی و کمی را ندارند و این می

تواند منشا نارضایتی و تنش در سیستم شود که ریشه آن درعدم شفافیت و شبهه هایی است که در

حاشیه این ارزشیابی ها لاجرم شکل خواهد گرفت. بنابراین باید در بازبینی مولفه ها تلاش کرد از

مواردی که صرفا جنبه ذهنی و نظری دارد حتی الامکان پرهیز کرد. از باب دفع دخل مقدر عرض می

کنم من به ارزشیابی کیفی باور دارم اما در مقیاسی که رتبه بندی معلمان می خواهد اجرا شود

بکارگیری این داده ها را به مصلحت نمی دانم. نکته دوم نیز در باب سلامت اجراست که به باور من

این سلامت به بهترین شکل در دست تشکیلاتی صنفی و غیر دولتی می تواند تحقق یابد.این تشکیلات

همان "سازمان نظام معلمی" است که مورد تاکید سند ملی آموزش و پرورش بود و می تواند در

صورت واگذاری مسئولیت های گوناگون مرتبط با معلمان به آن (از جمله اجرای این طرح) موجب

عزت بیشتر و تقویت خودباوری در آنان شود.