اندیشه و آموزش

باز هم دگرگونی در دبستان

مهدی بهلولی،آموزگار،روزنامه آرمان،18/1/92

"سیدعلی یزدیخواه مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران گفت: در اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و سند تحول بنیادین نظام آموزشی، طرح قرار گرفتن «پایه‌های اول تا سوم ابتدایی در یک مدرسه» و «پایه‌های چهارم تا ششم ابتدایی در مدرسه دیگر» آغاز شده است. بر این اساس، طرح مذکور در 71 مدرسه اجرا شد و توسعه آن تا 320 مدرسه را در سال تحصیلی 93ـ92 در دستور کار قرار داده‌ایم." اما پس از گذشت یک سال از اجرای سیستم 6-3-3 هنوز به روشنی مشخص نشده که چرا دگرگونی در ساختار آموزشی و شش ساله شدن آموزش و پرورش،در دو مرحله انجام گرفت و چرا در یک برنامه ی چند ساله،سیستم آموزشی 3-3-3-3 اجرا نگردید؟ چرا نخست با دشواری ها،دردسرها و شتاب بسیار- برای نمونه کمبود کلاس و فضای آموزشی- و آسیب به کیفیت آموزش به ویژه در پایه ی ششم دبستان،در تابستان گذشته دبستان های کشور به هر گونه که شد شش پایه ای گردیدند و پس از یک سال قرار است که این سیستم به هم بخورد و دبستان ها سه پایه ای شوند. این نکته به ویژه زمانی درخور درنگ بیشتری می گردد که به استدلال های پشتیبانگر شش ساله شدن دبستان توجه کنیم که از زبان وزیر و دیگر فرادستان آموزشی،پیش از اجرای 6-3-3 و در دفاع از آن،بیان گردید. یکی از توجیه هایی که از زبان حاجی بابایی،وزیر آموزش و پرورش شنیده شد این بود که این سیستم در123 کشور جهان در حال انجام است :" نظام 6-3-3 هم اکنون در 123 کشور جهان اجرا می شود و در این زمینه،ما نیز هفت سال کار کارشناسی کرده ایم... همه متخصصان آموزش و پرورش در۲۳ سال گذشته به این نتیجه رسیده اند که جای ششم ابتدایی خالی است." شایسته یادآوری این که تنها با گذشت چند ماه از این سخنان،برخی دیگر از کاربدستان آموزش،آمارهای دیگری اعلام نمودند :"خلیل رضایی،مدیرکل آموزش و پرورش استان بوشهر،در گفت و گو با خبرگزاری فارس گفت طرح تحول بنیادین آموزش و پرورش هم اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان در حال اجراست و نظام آموزشی مبتنی بر طرح تحول بنیادین 6-3-3 در130 کشور جهان دارد پیاده می شود." اکنون پرسش این است که آیا در این 123 یا 130 کشور هم،دوره ی دبستان به دو دوره جدا از هم،بخش بندی می شود و یا نه،همه ی دانش آموزان اول تا ششم در یک دبستان هستند؟ اما خواندن این خبر هم بی فایده نیست؛خبری که نشان از یکی از دشوارهای شش ساله شدن دبستان ها می دهد : "مقرر شده در تعدادی از مدارس ابتدایی،زنگ‌های تفریح دانش‌آموزان جابه‌جا شود؛ به این صورت که زمان زنگ تفریح دانش‌آموزان پایه‌های اول،دوم و سوم با زمان زنگ تفریح دانش‌آموزان پایه‌های چهارم،پنجم و ششم ابتدایی متفاوت خواهد بود. وقتی زنگ تفریح دانش‌آموزان جدا باشد،تردد در راه‌ پله‌ها و راهروهای مدرسه راحت‌تر خواهد بود و دسترسی دانش‌آموزان برای استفاده از آبخوری و سرویس بهداشتی مدرسه نیز سریع‌تر است. (سیدعلی یزدیخواه،مدیرکل آموزش و پرورش تهران) " می توان پرسید که آیا در دبستان های کشورهای دیگر هم،دو زنگ تفریح زده می شود؟ آیا با این کار و با سر و صدایی که پدید می آید و وقت و توانی که از کارگزاران اجرایی مدرسه ها گرفته می شود نمی توان گفت بر افت آموزشی افزوده خواهد شد؟

اما بگذارید برویم سراغ اصل سخنی که می خواهم بگویم. از دید این نگارنده آمار 123 یا 130 کشوری که داده شده، درست نمی باشد،یعنی به باور من،درخورترین استدلال دگرگونی در ساختار آموزشی و شش ساله شدن دبستان ها که تاکنون بیان شده،پایه و مایه ی استواری ندارد. یادآوری این که تاکنون نیز فهرست این 123 یا 130 کشور در رسانه ها اعلام نگردیده است. اما برای نشان دادن درستی سخنم،کافی است به سامانه ی آموزشی چند کشور مطرح در آموزش و پرورش نگاه کنیم : در آلمان دوره ی دبستان چهار سال است،در فرانسه پنج سال،در آمریکا و کانادا،ایالت های گوناگون با هم فرق دارند و دوره ی دبستان آنها از 5 تا 8 سال به درازا می کشد،در انگلستان،آموزش های دبستانی در دو دوره ی دو ساله و پنج ساله انجام می پذیرد که روی هم رفته می شود هفت سال،در هندوستان دانش آموزان از شش تا چهارده سالگی(8 سال) در دبستان بسر می برند،در ایتالیا،در دهه های گذشته،دوره دبستان پنج سال و هم اکنون هفت سال می باشد.

این گوناگونی نشانگر این است که بخش بندی سال های آموزش تا پیش از دانشگاه،نه چندان ثابت است و نه آن اندازه مهم،و بیش از بخش بندی سال های آموزشی،این درون مایه و کیفیت آموزش است که اثرگذار و محل بحث می باشد. این که دانش آموز،4 سال در دبستان بماند یا بیشتر،گویا،با درنگریستن به حال و هوای فرهنگی و رفتاری دانش آموزان و پیشینه ی آموزشی کشور،تعیین می گردد و شاخصی نیست که بر آن همداستانی ویژه ای انجام پذیرفته باشد. از این رو بهتر است فرادستان آموزش و پرورش کشور،بیش از دگرگونی های پیاپی در سال های آموزش،در اندیشه ی بهبود کیفیت آموزش و زدودن راستین ریشه های افت آموزشی باشند.