رتبه بندی مدرسه ها و آسیب های آن

محمدرضا نیک نژاد، روزنامه آسمان آبی، 12 امرداد 96

رتبه بندی مدرسه ها زیر- برنامه ای از طرح تعالی در سند تحول آموزش و پرورش است که از سال 90 و به مدت دو سال به شکل آزمایشی در بیش از 5000 مدرسه اجرا شد و امسال قرار است در نزدیک 11 هزار مدرسه پیاده شود. در این طرح مدرسه ها در چهار سطحِ ممتاز، موفق، پویا و متعالی رتبه بندی شده و در یک روند رقابتی از منطقه به استان و سپس کشوری وارد شوند. به گفته دست اندرکاران، مدیران باید تلاش کنند تا مدرسه های خویش را در این رتبه بندی بالا بکشند. به گمان طراحان، این کار زمینه تعالی آموزش را بیش از گذشته فراهم خواهد کرد و ...

اما آسیب های چنین طرحی چه می تواند باشد؟ نخستین آسیب آن است که این طرح زمینه رقابت میان مدرسه ها و در نتیجه میان دانش آموزان را بیش از گذشته فراهم می کند. واپسین دستاوردهای تجربی- پژوهشی در گستره آموزش نشان می دهد که پدیدآوری رقابت میان دانش آموزان و دامن زدن به آن، پیامدهای آموزشی آسیب زایی در پی دارد. آموزش فرایندی انسانی- اخلاقی است و بر بنیادِ همکاری، همدلی، همراهی و همیاری  بنا می شود. یادگیریِ پایه گذاری شده بر چنین آموزشی، افزون بر ماندگاری و نهادینگی، سبب توان افزایی در برقراری ارتباط های اجتماعی و گروهی در میان دانش آموزان امروز و شهروندان آینده خواهد شد. برخلاف تجربه های کامیاب آموزشی در جهان، ساختار آموزشی کشور ما همچنان در پی رقابت افزایی میان نوآموزان است. اجرای چنین طرحی و زمینه رقابتی نهفته در آن، بی گمان زمینه ساز آسیب های گوناگون و افزون تری بر جان و تن نوباوگان خواهد شد.

اما دشواری دیگر رتبه بندی مدرسه ها همراهی با فرهنگ آموزشی ریشه دار و آسیب زای "کمی نگری" در آموزش است. در این فرهنگ همه ی رشد یادگیری دانش آموز را "نمره" ی آزمون تعیین می کند و دگرگونی های رفتاری و اندیشگی و منشی آنان نه مورد توجه است و نه سنجه ای برای ارزیابی دارد. از این رو رتبه بندی مدرسه ها در پایان، در میزان درصد قبولی و معدل دانش آموزان خلاصه شده و بر فشار بر مدرسه و آموزگار و دانش آموز برای افزایش کمی پیشرفت دانش آموزان دامن می زند و آموزش را از هدف های نوین اش یعنی پرورش انسانی دانا و توانا و اجتماعی و جهانی دور کرده و انان را در چاردیواری نمره و معدل زندانی می کند.

از دیگر سو این رتبه بندی سبب جدایی بیشتر دانش آموزان با توانایی ها و استعدادهای گوناگون شده و بیش از همه دانش آموزان متوسط و ضعیف را دچار مشکل خواهد کرد.

اما واپسین آسیبِ مورد اشاره این یادداشت شاید دامن زدن به پولی سازی آموزش باشد. بی گمان این رتبه بندی بهانه و زمینه ای فراهم می کند تا دانش آموزان از مدرسه ها در رتبه های پایین به مدرسه هایی با رتبه های بالاتر کوچ کنند. این رویکرد افزون بر ناتوان نگه داشتن مدرسه های ضعیف تر، می تواند به دریافت های پولی از سوی مدرسه های بهتر بینجامد و بر روند بی حد و مرز کلایی شدن آموزش دامن بزند. مانند همین چیزی که اکنون در مدرسه های کشور و با عنوان های گوناگون جریان دارد و کمتر پایشی در آن ها صورت می گیرد.

http://www.upsara.com/images/gghy_photo_2017-08-06_09-20-49.jpg