پرورش شهروندان شایسته

پرورش شهروندان شایسته

دایانا هیندز

برگردان : محمدرضا نیک نژاد

شماره 77 دوماهنامه چشم انداز ایران،اسفند 91،فروردین 92

اگر یک دبستان بخواهد دانش آموزانش را به شهروندانی کنشگر و شایسته تبدیل کند،کار را بایستی از کجا آغاز کند؟ آن هم هنگامی که پیش از این،احتمالا،بسیاری از شاگردان،هرگز حتی واژه شهروند را نشنیده اند. اگراین پرسش ذهن شما را آشفته می سازد،نگران نباشید زیرا شهروندی،فقط واژه دیگری است برای بسیاری از تلاش هایی که همواره دبستان های خوب،در راستای پرورش احساس اخلاقی در شاگردان شان انجام داده اند،تا آنها را به پاسخگویی در برابر اعمال و رفتار احترام آمیز نسبت به دیگران،برانگیزانند.

اختیار شاگرد

تمرین های مناسب برای آموزشِ شهروندی،می تواند دربرگیرنده کارهایی از این دست باشد : به کودکان فرصت هایی داده شود تا در تعیین مقررات کلاس خویش یا ارائه هر چیز دیگری در شورای مدرسه کمک نمایند،با همکاری بچه های دیگر به گسترش یک سیاست زیست- محیطی در مدرسه یاری رسانند و اجازه یابند که در نگهداری زمین ها و ساختمان های مدرسه کمک نمایند،پدر- مادران به گفتگو درباره ی نقش خویش در گستره ی جامعه فراخوانده شوند، کودکان همچنین با اعضای انجمن محلی یا نمایندگان نهادهای منطقه ای و ملی دیدار نمایند. این کنش ها از آن رو است که به بچه ها،درکی از وظیفه خویش داده شود.

آموزش و پرورش در سالی که گذشت

مهدی بهلولی،روزنامه آرمان،28/12/91

اگر بخواهیم آنچه که در سال 91 بر آموزش و پرورش گذشت را در یک عبارت کوتاه بر زبان آوریم شاید "دورتر گشتن بود و نمود" عبارتی درخور و روشنگر باشد؛گرچه میان آنچه بر آموزش و پرورش می گذرد و آنچه که بر زبان فرادستان آموزشی رانده می شود،در سال های پیش نیز شکاف چشمگیری بوده است. دگرگونی های پیاپی آموزشی و بدون دستآورد ماندن و بودن آنها،گواه درستی این سخن است. برای نمونه،روزگاری آغاز و برپایی دوره ی پیش دانشگاهی،درمان بزرگ دردهای آموزش و پرورش دانسته می شد و بسیاری از کاربدستان و کارشناسان آموزشی وزارتی،بر درستی این درمان،بسی سخن ها می گفتند. اما هم اکنون دوره ی پیش دانشگاهی،"وصله ی ناجور"آموزش و پرورش گردیده است که بایستی هر چه زودتر از شرش رها شد تا پیشرفت در آموزش،آغاز گردد. اما بودن یا نبودن پیش دانشگاهی،پنداری بر آنچه که بر واقعیت آموزش و پرورش چیره است،چندان هم اثرگذار نیست و تنها در دوره ی برپایی و در زمانه حذف،چند گاهی،دگرگون کننده ی نمود رسانه ای آموزش و پرورش می گردد. با این رو،می توان گفت شکاف میان واقعیت آموزش و پرورش و نمایش رسانه ای آن،در سال گذشته،بیش از سال های گذشته انجام پذیرفت. به دیگر سخن،آنچه که درباره ی دگرگونی بنیادین و سیستم 6-3-3 و دستاوردهای احتمالی آینده آنها،گفته شده و می شود،کم و یا بی مانند،می نماید،به ویژه اگر بحث هوشمندسازی مدرسه ها و دانشگاه فرهنگیان را نیز در نظر آوریم،آشکار می شود که با چه حجمی از سخنان رسانه ای روبرو هستیم که همگی خبر از دگرگونی های بنیادین و انقلاب شگرف آموزشی می دهند،اما واقعیت آموزش و پرورش از این همه دگرگونی،به یک معنا،بی خبر است.

بود و نمود آموزش و پرورش

مهدی بهلولی،روزنامه اعتماد،۲۸/12/91

(این یاداشت با حذف بخش هایی از آن در روزنامه به چاپ رسید)

اگر کسی تنها به سخنان حاجی بابایی،وزیر آموزش و پرورش،و برخی دیگر از فرادستان آموزشی گوش بسپارد،بی گمان خواهد پنداشت که در سه- چهار سال گذشته،دگرگونی بنیادین،و حتی انقلابی بزرگ،در آموزش و پرورش رخ داده،و یا دست کم،دارد رخ می دهد. سخنان حاجی بابایی،هر روز و از رسانه های زیادی شنیده می شود که آموزش و پرورش رو به پیشرفت و بهبود گذاشته،گفتمانش دگر گشته،آموزگارش با انگیزه و راضی شده،و در جان دانش آموزش شعله ی عشق به یادگیری بلند گردیده است. گرچه گهگاه از کار گذشتگان هم یادی می کند : " درطول بیش از سه دهه گذشته اقدامات خوبی درآموزش وپرورش انجام شده است" یا "کارهای بسیاری توسط مسئولان در گذشته در وزارت آموزش و پرورش اجرا شده و همه گذشتگان کار کردند،اما نوع واژگان و تعاریفی که در گذشته از معلم در جامعه وجود داشته است نقل و نقدش اشکال دارد" با این رو،گاه بدش هم نمی آید که خود را تنها یکه تاز و پیشگام دگرگونی های در آموزش و پرورش بشناساند- البته با سخنانی آشکارا ناهمساز با سخنان پیشین : "به بنده می‌گویند چرا این قدر عجله داری؟ از بس آدم‌ها خوابیدند،ما که یک قدم برمی‌داریم می‌گویند چرا عجله داری؟ 30 سال است آموزش و پرورش را خواباندیم حالا که می‌خواهیم یک قدم برداریم می‌گویند عجله دارید."

گریز از مدرسه برای پیشواز از نوروز

محمد رضا نیک نژاد،روزنامه آرمان،27/12/92

(این یاداشت با حذف بخش هایی از آن در روزنامه به چاپ رسید)

روزهای پایانی سال 91 را می گذرانیم و خود را برای ورود به سال 92 آماده می سازیم. در روزهای واپسین سال، شتاب،سراسیمگی و شادی از سر و روی شهر و خیابان و مردم می بارد. سرآمد این بی تابی و شادمانی مدرسه ها و دانش آموزان هستند. بچه ها به خاطر سن و سالشان و سرزندگیِ نهفته در جانشان،بیش از هر گروه سنی دیگری چشم براه آغاز بهار و آیین های وابسته به آنند. آنها برای روزهای دید و بازدید و سفرهای نوروزی، پول های عیدی و جشن و شادمانی فامیلی لحظه شماری می کنند. از این رو در روزهای پایانی سال،اداره مدرسه ها از دشوارترین کارهای آموزشی روزمره است و آموزگاران و معاونان پر دردسر ترین روزهای سال آموزشی را می گذرانند. از آوردن ترقه و ترکاندن آن در گوشه ای از مدرسه بگیر،تا غیبت های پر شمار دانش آموزان و بی انگیزگی آموزگاران برای آمدن به مدرسه و تلفن های پی در پی مسئولان اداری- برای جلو گیری از تعطیلی زود هنگام مدرسه- آرامش و روند همیشگی مدرسه را آشفته و بی سامان می کند. اما آنچه که در این میان بیشتر به چشم می آید،بی انگیزگی دانش آموزان و آموزگاران برای آمدن به مدرسه است. در این روزها پیگیری معاونان برای آمارگیری از بچه ها افزایش می یابد و پس از سرشماری دانش آموزان،به خانواده ها تلفن می زنند و فرزندان غایب آنها را به زور به مدرسه می کشانند. در این روزهای بحرانی،برخی مدیران آزمون های هماهنگ برگزار می کنند و با تراساندن بچه ها از تاثیر نمرات این آزمون ها بر ارزشیابی سالانه،آنها را وادار به حضور در مدرسه می نمایند. این روش ها و برنامه ها ادامه می یابند تا این رسم نانوشته ی دیرپا- یعنی تعطیلی زود هنگام مدرسه ها- بگذرد. اما چرا آغوش دانش آموزان و آموزگارانشان همواره بر تعطیلی ها گشوده است؟

امتناع گفتمان ایدئولوژیک در آموزش و پرورش

محمد تقی فلاحی،شماره ی 77 دوماهنامه ی چشم انداز ایران،اسفند 91 و فروردین 92

از نیازهای زندگی در دنیای نو کسب توانائی است که در دنیای گذشته یا اصولاً مطرح نبود یا در حد رفع نیاز در جریان زندگی روزمره از راه تقلید یا گوش سپردن به دستورات به دست می آمدند. یادگرفتنی ها اندک بودند و ساده و امر یادگیری عملی بود و بی درنگ . به بیان دیگر در جوامع ابتدایی میان یادگیری و کاربرد آن فاصله چندانی وجود نداشت.

دنیای امروز اما از نوع دیگری است. هرچند شیوه های یادگیری رایج در گذشته را نمی توان کاملاً منسوخ شده دانست،اما اجبار ضرورت ها راه های بسیار طولانی و پیچیده تری پیش روی افراد و اجتماعات قرار داده است. زیرا امروزه یادگیری فراتر از نیازهای فردی، ضرورتی اجتماعی است. هم از این روست که آموزش و پرورش رسمی همواره رو به گسترش بوده و پرداختن به آن از وظایف اصلی دولت های جدید محسوب می شود. اگرچه درنگ و تاملی در این وظیفه،این پرسش را همواره مطرح نموده است که آموزش و پرورش رسمی برای تداوم حکومت ها بیشتر به کار می آید یا برای رشد افراد.

جامعه شناسان،از جمله کارکردهای مهم آموزش و پرورش را جامعه پذیر نمودن کودکان و نوجوانان می دانند و کمک به کنترل اجتماعی. در واقع آن چه امروزه از مدرسه انتظار می رود آن است که افزون بر انتقال دانش و مهارت های فنی؛ همراه با سایر دستگاه های رسمی،کودک و نوجوان را از راه انتقال ارزش ها و هنجارهای خاص، همساز با اخلاق اجتماعی مطلوب و مناسب مورد نظر جامعه (حاکمان) بار آورد.

آموزش و پرورش ،جامعه و زندگی

عزت اله مهدوی،دبیر فلسفه،شماره ۷۷ دو ماهنامه ی چشم انداز ایران، اسفند ۹۱ و فروردین۹۲

بازخوانی سرگذشت پر ماجرای تعلیم و تربیت در میان اقوام و ملل و تمدنهای گوناگون،عبرت آموز است. اگر جامعه ای برای تربیت آحاد خود برنامه ای منسجم و منظومه ی فکری پر جاذبه و غنی آماده نکرده باشد،در مدت زمان کوتاهی محکوم به سقوط خواهد بود. زیرا تشتت و گسست فرهنگی وعدم سلامت نهادهای اجتماعی و به تبع،از بین رفتن تفهیم و تفاهم در جامعه،موجبات از هم پاشیدگی را فراهم می نماید. جامعه از طریق تعلیم و تربیت افراد،حیات و بقاء خود را تضمین می نماید. اگر نتوانیم موجودیت فرهنگی و اجتماعی خود را از طریق آموزش و پرورش به نسلهای بعد منتقل کنیم و همواره در گیر دعوای "پدران و پسران"(1) باشیم یا باید فرزندان را با اِعمال قوه ی اجبار در مسیر اطاعت نگه داریم و یا شاهد سیکل معیوب تغییرات خلق الساعه باشیم.

قبل از ادامه بحث ، باید یادآور شد که آموزش و پرورش را نباید در یک دستگاه اداری مرسوم خلاصه کرد . تمامی نهادهایی که به نحوی در مسیر القاء و آموزش اموری هستند که طریقه سلوک و شکل گیری فرد را در مواجهه با اجتماع در همه ابعادش و زندگی با تمامی تنوعش آماده می کنند- بطوری که فرد قادر می شود مناسبات موجود و معهود را بفهمد و از روش معمول و شناخته شده و قابل فهم بوسیله ی دیگران عمل نماید - در این راستا قرار می گیرند. علاوه بر آن تعلیم و تربیت مختص سن خاص و مرحله خاصی از عمر انسان نیست. فرایندی مادام العمری است،اما هر زمان با مقتضیات خاص خود. بنا بر این ما می توانیم هم از آموزش کودکان سخن برانیم و هم از آموزش بزرگسالان. هم دستگاه آموزش و پرورش را دخیل بشماریم و هم نهادهای دیگر مدنی را( رسانه ها و...).

در این مقاله مختصر و به ضرورت،فقط به دستگاه آموزش و پرورش می پردازیم و انحصاراً طیف دانش آموز را مدّ نظر قرار می دهیم.

اخلاق و آموزش و پرورش

فلیسیتی هاینِس/روزنامه اعتماد،ص اندیشه،

24/12/91

برگردان : مهدی بهلولی

(این جستار،با عنوان"بنیاد اخلاق بر خردمندی است" در روزنامه چاپ گردید.)

گرچه در گذر زمان،افلاطون(از دریچه کانت) و ارسطو،اثرهای بنیادینی بر نظریه های اخلاقی نهاده اند اما،هم در اصول ذات باورانه ی کانتی،و هم در واقع باوری ارسطویی،دشواره هایی اخلاق- بنیاد وجود دارد. اخلاق،پیش از هر چیز،وابسته به گزینش هایی درباب پیوندهای میان بشری است(بارو 1982) و ما هم اینک،در فرهنگ جهانی چند فرهنگه،پر از رسانه های همگانی،جای گرفته ایم. فرهنگی که در آن نمی توانیم از رویارویی با ارزش های دیگر دوری کینم؛ارزش هایی به جز ارزش های غربی مردسالارانه ی بورژوایی چیره،که ما آنها را همچون حقیقت های منطقی یا واقعیت بی چون و چرا آموخته ایم.

حذف پیک نوروزی به دلیل گرانی کاغذ است

مهدی بهلولی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا دراین باره گفت‌: این اقدام وزیر می‌تواند به به گرانی کاغذ و همچنین کاهش هزینه‌ها مربوط باشد، زیرا با توجه به عدم پرداخت سرانه به مدارس؛ انتشار وتوزیع پیک‌های نوروزی هزینه‌های زیادی برای آموزش و پرورش به همراه خواهد داشت‌... وی با اشاره به اینکه گرانی کاغذ مشکلاتی را برای مدارس ایجادکرده است، افزود: چون سرانه‌ای به مدارس داده نمی‌شود، مدیران در صرفه جویی هزینه‌های گوناگون به شدت دقیق شده‌اند از همین رو به نظر می رسد حذف کردن پیک نوروزی هم در همین راستا باشد‌... البته موافق پیک نوروزی با حجم سنگین نیستنم ولی یک پیک نوروزی در حد متوسط می‌تواند ارتباط دانش آموزان با درس را در ایام تعطیلات حفظ کند‌...

برای خواندن همه ی گفت و گو به "ادامه ..." بروید :

http://ilna.ir/news/news.cfm?id=56399

نابسامانی در پرداخت حق‌الزحمه‌های امتحانی!

محمد رضا نیک نژاد/روزنامه آرمان،19/12/91

روز برگزاری یکی از آزمون‌های نهایی سال سوم دبیرستان در یکی از حوزه‌های شهر تهران است. دانش‌آموزان سخت در کار پر کردن برگه‌های پرسش نامه هستند. چند نفر از آموزگاران میان ردیف صندلی‌ها، گام برمی‌دارند، برخی با هم گفت‌وگو می‌کنند و شماری هم یا روزنامه می‌خوانند یا به جایی خیره شده و اندیشناک در رویاهای تلخ یا شیرین خویش پرسه می‌زنند. کم وبیش هیچ یک از آنها ٱیین‌نامه برگزاری آزمون‌ها را رعایت نمی‌کنند. از سوی دیگر مدتی است که دیگر خبر آمدن بازرس نیز سراسیمگی و دستپاچگی گذشته برای ایستادن در جایگاه ویژه مراقب‌ها و رعایت شکلی پایش- دست‌کم تا زمان حضور بازرس در سالن- را به همراه ندارد و معلمان چندان توجهی به آمدن بازرس نمی‌کنند و نگران گزارش‌های خوب و بد او نیستند. شاید بازرس نیز به درد این آموزگاران گرفتار است و چاره‌ای جز آمدن و رفتن را ندارد!

خرد پذیری و آموزش سنجشگرانه

توماس میراندا

برگردان : مهدی بهلولی،روزنامه بهار،19/12/91

(این نوشتار با عنوان " نظام آموزش و خرد انتقادی" به چاپ رسید.)

امروزه،میان نظریه پردازان آموزشی،اجماعی وجود دارد که یکی از هدف های بنیادین آموزش،پرورش سنجشگرانه اندیشی[critical thinking] دانش آموزان است،و این که آنها با تمرین خردپذیری شان،آرام- آرام شهروندانی خودرهبر،پاسخگو و دلسوز گردند. این خواست،همچنین همان هدفی است که در بسیاری از کشورها،با گزاره هایی برنامه – محور پیشنهاد می شود،پیش از آن که مقررات آموزشی،جامه ی قانون بر تن پوشند. پس می توان استدلال نمود که اجتماع های آموزشی- با این یادآوری که آموزش و پرورش فرآیندی دوسویه است که در آن "آموزشگر" نیز،آموزش می بیند- بایستی بسیار همانند آزمایشگاه خردپذیری باشند.