سرانه فضای آموزشی و افت یادگیری

محمدرضا نیک نژاد، ص پرونده روزنامه فرهیختگان، 11 اسفندماه 95
بر پایه واپسین سخنان رییس نوسازی و تجهیز مدارس کشور سرانه فضای دانش آموزی در سطح جهان به ازای هر دانش آموز اندکی کمتر از 6 و به ازای هر دانش آموز ایرانی نزدیک 4.8 متر مربع است. با توجه به فراوانی و پراکندگی مدرسه ها در کشور بی گمان این سرانه در شهرها و کلانشهرها بسیار کمتر از میانگین کشوری آن است. برآوردهای آماری نشان می دهد نزدیک 70 درصد ایرانیان در شهرها زندگی می کنند و به این ترتیب 70 درصد دانش آموزان کشور نیز در شهرها و کلانشهرها هستند و بنابراین دچار کمبود شدید فضای آموزشی. اما این سرانه ی کم چرا پدید آمده و چگونه به سامان می شود؟ و این که این کمبود فضای آموزشی چه پیامدهایی را در پی خواهد داشت؟ اوج جمعیت دانش آموزی کشور در سال های پایانی دولت اصلاحات با نزدیک 19 میلیون دانش آموز بود. با گذشت زمان و کاهش درصد رشد جمعت آمار دانش آموزان کشوری رو به کاهش نهاد. اما به جای این که دست اندرکاران از این کاهش جمعیت دانش آموزی بهره گرفته و به دنبال استاندارد سازی سرانه دانش آموزی و در نتیجه فراهم کردن زمینه های آموزش کیفی در مدرسه باشند با روند کاهش دانش آموزان تا یک سوم جمعیت، مدرسه ها نیز به روش های گوناگون مانند فروش و اجاره و تغییر کاربری و ...  رو به کاهش نهاد و هیچگاه اجازه داده نشد تا دانش آموزان و فرهنگیان دست کم در شهرها از کاهش جمعیت دانش آموزی بهره های آموزشی ببرند!
اما بی گمان افزایش سرانه فضای آموزشی کشور می تواند در افزایش کیفیت آموزشی بینجامد. یکی از ریشه های عدم تمرکز در کلاس های درس، شلوغی کلاس و فشردگی و نزدیکی دانش آموزان به یکدیگر است. در کلاس های شلوغ حتی اگر از فشارهای عصبی به آموزگار چشم پوشی کنیم! کلاس برای دانش آموزانِ بیزار از درس و مشق، فراری از فضای نظامی گرانه مدرسه، فشارهای پیدا و پنهان بر روی آنان و سرکوب خواسته های ذاتی و طبیعی شان و ... آغازگاهی برای تلافی همه فشارها می شود و افت آموزشی. آموزش یک فرایند دوسویه میان آموزش دهنده و آموزش یابنده است. تا در کلاس نگاه آموزگار به نگاه دانش آموز گره نخورد و پیوندی حسی- عاطفی میان شان شکل نگیرد نمی توان به آموزشی کیفی دل بست! کلاس های پر جمعیت که پیامد کمی فضای آموزشی کشورند جلو ارتباط صمیمی و رفاقت میان این دو محور آموزش را می گیرد و افزون بر افت آموزش، زمینه تنش میان دانش آموزان با دانش آموزان و دانش آموزان با آموزگار را فراهم کرده و آن می شود که سال ها از تنبیه بدنی دانش آموزان و کتک خوردن شان به دست معلم و معلم به دست دانش آموزان و خانواده آنها می شنویم. گرچه رییس سازمان نوسازی وعده می دهد که با پایان یافتن ساخت و سازهای مدرسه ای نزدیک نیم متر به میانگین سرانه فضای آموزشی کشور افزوده شود اما تا رسیدن به سرانه جهانی راه زیادی مانده؛ چه برسد به سرانه کشورهای پیشرفته ای مانند فنلاند و ژاپن و ...! نمی توان گفت که همه افت کنونی آموزشی پیامد کمبود فضای آموزشی ست اما بی گمان یکی از مهمترین عامل های گریز از درس و مشق و بازماندگی از پیشرفت آموزشی و پرورشی کمبود این فضا.
http://newspaper.fdn.ir/newspaper/page/2177/12/110075/0