مسئولیت پذیری و زمینه نهادینه شدن آن
محمدرضا نیک نژاد، ص آخر روزنامه فرهیختگان، 20 بهمن ماه 95
هنگای که از مسئولیت پذیری سخن به میان می آید، باید رفتار و کرداری مدنی و نهادینه شده در نهاد انسان به ذهن بیاید. بر کسی پوشیده نیست که نهادینه شدن یک رفتار نیازمند زمان و مکان ویژه ای است تا در آن، یادگیرنده بتواند خود را با جامعه ای همخوان کند که در آن چنین رفتارهای ارزشمندی گرامی داشته و برای اش برنامه ریزی و هزینه می شود. پاسخگویی یا مسئولیت پذیری در کنار راستگویی، شجاعت، دلسوزی و احترام به خود و دیگران، در جهانِ آموزشی نوین یکی از جانمایه های شهروندی به شمار می آیند که آموزش و پرورشِ آنها، نخست باید در خانه و سپس در مدرسه پیگیری و آموخته شوند. پاسخگویی رفتاری ست که بیش از آن که فردی باشد بازتاب اجتماعی دارد و سرراست در روابط و پیوند های اجتماعی خود را نشان داده و بازتاب بیرونی دارد. اما پرسش بنیادین این است که چنین رفتار یا رفتارهایی چگونه نهادینه شده و پا از اندیشه برون خواهد گذاشت؟ نخست آن که پدر و مادران و البته آموزگاران خود باید آموزش ببینند و تلاش کنند که در این زمینه با همه سختی هایش تغییر رفتار دهند. پدر و مادر راستگو، دلسوز، پاسخگو و ... بی گمان می تواند فرزندی با این ویژگی ها پرورش دهد. بنابراین زمینه مهمِ داشتن پاسخگویی و مسئولیت پذیری داشتن خانواده ای پاسخگو و مسئولیت پذیر است. در گام دوم ساختار آموزشی است که باید برای پرورش شهروندانی دانا و توانا برنامه ریزی کرده و در راستای آن بکوشد. در نهادهای پیشروِ آموزشی در جهان بیش از نیمی از زمان مدرسه صرفِ آموزش رفتارهای شهروندی و البته تلاش برای برانگیختن جان و اندیشه ی نوآموزان برای گام برداشتن به سوی آن ها می شود. برگزاری کلاس های دایره ای و گفت و گوهای هدفدار در آن ها، کامل کردن داستان های نیمه کاره در راستای آموزش های شهروندی، نشان دادن عکس هایی در این زمینه و خواستن از بچه ها برای توضیح برداشت خویش از آن ها، نوشتن انشا، بازی در نمایش هایی که به این جانمایه ها پرداخته می شود و ... شماری از کنش هایی است که در مدرسه می توان در راستای دغدغه مند کردن دانش آموزان انجام داد. اما نکته مهم در این کنش ها آن است که آموزگاران در این زمینه آموزش های درخور را گرفته باشند و البته و دستِ کم خود پاسخگوی نوآموزان و جامعه ی کوچک مدرسه باشند. که چنین رفتاری خود نیازمند زمینه ای مدنی و اجتماعی است. چنین زمینه ای فضای چندان امیدوار کننده ای را برای ساختار آموزشی ما نشان نمی دهد و حکایت از آن دارد که ما برای آموزش های شهروندی و نهادینه کردن آنها نیازمند زمان درازی هستیم.
http://newspaper.fdn.ir/newspaper/page/2160/16/107476/0
