اندیشه و آموزش

ابهام هایی در پاسخ صندوق ذخیره فرهنگیان

محمدرضا نیک نژاد،روزنامه وقایع اتفاقیه 14 شهریور 95

روزنامه وقایع اتفاقیه 8 شهریور 95 با چاپ گزارشی با عنوان" دست های پنهان در جیب فرهنگیان" با گفت و گو با دو تن از کنشگران صنفی به بررسی کوتاهی از وضع صندوق ذخیره فرهنگیان پرداخت. در پی چاپ این گزارش، مدیر روابط عمومی و امور بین الملل صندوق، پاسخی به آن گزارش داد و روزنامه در روز 10 شهریور این پاسخ را منتشر کرد. باید پاسخگویی مدیریت کنونی صندوق را به فال نیک گرفت و از آن برای یاری رسانی به شفافیت بیشتر عملکرد این بنگاه اقتصادی بهره گرفت. در این پاسخ به نکته های خوب و امیدوار کننده ای مانند افزایش دارایی های صندوق از نزدیک 3000میلیارد تومان به بیش 10 هزار میلیارد تومان در سه سال گذشته و خرید کامیابانه سهام شرکت های پر سودی مانند پتروشیمی و ماشین سازی و ... اشاره شده است. در ادامه ی پاسخ، مدیر روابط عمومی صندوق، برگزاری نشست با کنشگران صنفی کشور، گشایش دفترهای استانی، ارائه گزارش های پی در پی از میزان سپرده ها و سود فرهنگیان در تارنمای آن و ... را به عنوان عملکرد مثبت در شفاف سازی و پاسخگویی صندوق در نظر گرفته است. گرچه باید از همه این ها استقبال کرد اما در پاسخ 21 بندی صندوق نکاتی یافت می شود که نیازمند بررسی بیشترند.

بر کسی پوشده نیست که عبارت"غول اقتصادی" در فرهنگ کنونی کشور نه ستایش و تعریف، که کنایه ای از کار اقتصادی رانتی و ناسالم است. چگونه بخش روابط عمومی صندوق این واژه را به عنوان تعریف از خود و صندوق گرفته و آن را به عنوان کامیابی برای خویش به شمار آورده است!؟ به کارگیری این واژه نشان از بی اعتمادی فرهنگیان به صندوقی است که سال ها جریان بی حساب و کتابی از دارایی های فرهنگیان را جذب کرده و بی آن که پاسخگوی کسی باشد به کار اقتصادی پرداخته است.
بخش روابط عمومی صندوق ادعای نظر سنجی تلگرامی در کانال تلگرامی کانون صنفی معلمان را مخدوش می داند و افزون بر ایراد به شمار کم افراد مورد پرسش، شماری از آنان را غیر فرهنگی یا غیر عضو در صندوق می داند و می گوید" کما اینکه عمدتا افرادی در چنین نظرسنجی‌هایی شرکت می‌کنند که از زاویه‌ای متفاوت به موضوعات می‌نگرند و عضو گروه‌ها یا کانال‌هایی هستند که با هدف خاصی گردهم آمده‌اند، بنابراین محتمل است که تعداد منتقدان و افراد ناراضی از فعالیت‌های مؤسسه به 500 نفر برسند اما این رقم در برابر جمعیت 900 هزار نفری فرهنگیان عضو مؤسسه اندک است." و به این ترتیب نتیجه نظر سنجی را رد می کند. اما در ادامه به نظر سنجی خودِ صندوق با 7000 شرکت کننده اشاره می کند. به گفته یکی از برگزار کنندگان نظر سنجی تلگرامی، با همان استدلالی که فرادستان صندوق نظر سنجی از 500 تن را مخدوش می دانند با کمی گذشت نظر سنجی از 7000 عضو از م 900 هزار عضو هم مخدوش است و اعتماد برانگیز نخواهد بود. افزون بر این نگارنده به عنوان یک فرهنگی ادعا می کنم که نظر سنجی هایی که در مدرسه و آموزش و پرورش برگزار می شود با توجه به دولتی بودن آن ها به هیچ رو اعتماد آور نیست و با دلایل گوناگون می تواند نشان داد که از نظر سنجی 500 تنی مخدوش تر است. اگر واقعا فرادستان صندوق در پی شفاف سازی هستند پیشنهاد می شود از یک سازمان نظر سنجی بیرون از دولت خواسته شود تا نظرسنجی برگزار کرده و پیش از هر چیز به فرهنگیان شرکت کننده اطمینان دهند که پاسخ هایشان پیامدهای اداری و سیاسی در پی ندارد. گمان کنم در صورت درست برگزار شدن این نظرسنجی بتوان به نتیجه اش اطمینان کافی داشت.
"مؤسسه صندوق ذخیره فرهنگیان مانند هر نهاد اقتصادی دیگری برای اینکه بیشترین بازدهی و کارایی را داشته باشد، از امر نظارت و شفاف‌سازی مستثنا نیست. یکی از راهبردهای اصلی مؤسسه ایجاد سازوکارهای نظارتی در سطوح مختلف بوده و در‌ این ‌راستا برای نخستین بار اقدامات مناسبی صورت گرفته تا سلامت و شفافیت فعالیت‌های صندوق ذخیره فرهنگیان تضمین شود." این بخش دیگری از پاسخ صندوق به گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه است. اما پرسش این است که ساز و کار این نظارت ها چیست؟ ناظران چه کسانی هستند؟ واقعا در این بیست سال و حتی 3 سال گذشته همه کارهای اقتصادی صندوق درست و پاک و کامیاب بوده اند؟ آیا اصلا چنین چیزی در وضعیت اقتصادی کنونی باور کردنی است؟ آیا فرهنگیان منتقد نمی توانند ادعا کنند که "داور خودش داور می خواد"؟ این چه رسمی است که تصمیم ساز و مجری و ناظر همه در یک سوی جریان باشند؟ و ....
فرادستان صندوق ادعا می کنند که در سه سال گذشته سرمایه های آن سه برابر و درآمدهای آن 8 برابر شده است! خب پیش از این سه سال هم مدیران گذشته همین ادعا را داشته و همیشه روند حاکم بر صندوق را کامیاب ارزیابی می کردند. اما امروز مدیران تازه آنها را ناکارآمد می دانند و حتی متهم به خلاف کاری در شرکت های زیرمجموعه مثلا بانک سرمایه می کنند. چه تضمینی هست که فردا با جابجایی مدیران کنونی کسانی بیایند آنها را ناکارآمد و یا حتی متهم نکنند؟ آیا مسئولان صندوق به فرهنگیان منتقد که شمارشان کم هم نیست حق می دهند که نگران باشند؟ بی گمان فرهنگیانی که امروز پیگیر دارایی های خرد خود در جاهای گوناگون از جمله صندوق هستند کم است و این ایرادی جدی به ما فرهنگیان است، اما این نمی تواند زمینه ای شود برای به بازی گرفت آنها و سرمایه های خردی که دست کم ورودی ماهیانه 18 میلیاردی برای صندوق به ارمغان می آورد و بی گمان سرمایه ای برانگیزاننده و رویایی برای سرمایه گذران است. چنین ورودی هنگفتی، کمتر می تواند ناکارآمدی مدیران ارشد یک بنگاه اقتصادی را آشکار کند. پس مدیران کنونی هم خیلی به خود نبالند!
نگارنده به عنوان یکی از افرادی که در نشست کنشگران صنفی با مدیر عامل صندوق شرکت کردم می پذیرم که رویکرد تازه مدیران کنونی پاسخگویی به فرهنگیان و نزدیک شدن به آنهاست. اما تا هنگامی که نمایندگانِ فرهنگیان اجازه ورود به چنبره بسته مدیریت صندوق را نیابند همین آش و همین کاسه است و بی اعتمادی به صندوق و مدیریت اش در میان فرهنگیان فراوان تر خواهد شد. همچنان که هیات امنا می تواند با اکثریتش، رای به تغییرات جزئی در اساسنامه دهد، می شود سازو کاری مانند برگزاری انتخابات نمایندگان معلمان در مدرسه ها پیش بینی کرد و نمایندگان فرهنگیان را با انتخاب های دوره ای به ساختار مدیریتی صندوق وارد کرد. تا گره این بی اعتمادی یک بار برای همیشه باز شود.
در بند 16 پاسخ می خوانیم که " علاوه‌ بر شرکت‌های تابعه، مدیران مؤسسه نیز گزارش سالانه خود را به مجمع عمومی ارائه داده و در مقابل فعالیت‌های انجام‌شده، پاسخگو هستند. " واژه مجمع عمومی در این بند نشانه چیست؟ نگارنده در این 17 – 18 سالی که عضو صندوق هستم ندیده ام که این نهاد اقتصادی مجمع عمومی برگزار کند! بد نیست که دست اندرکاران صندوق در این زمینه نیز توضیح دهند.
در هفته های گذشته در فضای مجازی خبرهایی از تخلف در صندوق و نهادها و شرکت های زیرمجموعه اش منتشر شد. در پی انتشار این خبرها بود که مدیر عامل صندوق آنها را درباره خود رد کرد. اما همچنان ابهام هایی درباره افراد نزدیک به ایشان و برخی از مدیران بانک سرمایه و .... وجود دارد که مدیر عامل در گفت و گویش به آن ها اشاره ای ندارد. بد نیست که ایشان یا روابط عمومی صندوق درباره این موضوع- که برخی از نمایندگان مجلس نیز به آن پرداخته اند- اشاره ای داشته باشند که بی گمان می تواند به اعتمادزایی بیشتر میان فرهنگیان یاری رساند.