شمار کتاب های درسی و ناکارآمدی آموزش

                    

             محمدرضا نیک نژاد، روزنامه جهان صنعت، 24 اسفند ماه 94

 اگر به تارنمای " اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی" سر بزنید به آسانی می توانید عنوان های درسی و درونمایه های آنها را ببینید. در این تارنما شمارِ عنوان های درسی کلاس اول دبستان 5، دوم 7، سوم و چهارم 8، پنجم 9 و ششم 10 تاست. در متوسطه اول و برای پایه های هفتم و هشتم 16 و  نهم 14 عنوان درسی در ساختار آموزشی تازه 6-3-3 ارائه می شود. گرچه هنوز عنوان های درسی دوره دوم متوسطه در این تارنما منتشر نشده است اما می شود پیش بینی کرد که شمار درس ها کمتر از دوره متوسطه اول نیست! شمار عنوان های درسی و حجم درونمایه ها چنان زیاد است که آموزگاران و دانش آموزانشان در یک ماراتن نفس گیرِ درس دادن و درس خواندن و نمره دادن و نمره گرفتن قرار می گیرند و فشار برآمده از آن سر راست آسیب های جبران ناپذیری به دانش آموز وارد می کند. پیامدهای این فشار، دلزدگی ها و گریز دانش آموزان از آموزش در واپسین سال های دوره متوسط اول و کل متوسطه دوم است. فراوانیِ عنوان های درسی سبب شده است که آموزش در مدرسه و کلاس بر پایه ی روشِ سنتی سخنرانی باشد و آموزگار برای به پایان رساندن درس تا سر فصل های آزمون های نیم سال و پایان سال از به کارگیری روش های نوین آموزش مانند گفت و گو، روش حل مسئله، گروه بندی های آموزشی دانش آموزان، بهره گیری از فضاهای آزمایشگاهی و کارگاهی- با فرض وجود چنین فضاهایی- آموزشِ پژوهش محور در کلاس و بیرون از آن، بردن دانش آموزان به اردوهای آموزشی و پژوهشی  و .... چشم بپوشد. گرچه ناکارآمدی آموزش تک ریشه ای نیست اما بی گمان یکی از پایه ای ترین دشواری های آموزشی کشور، شمار عنوان های درسی و ناکارآمدی دورنمایه های آنهاست. بهتر است نمونه ای استاندار را برای مقایسه بررسی کنیم. نگارنده با چندین دانش آموز ایرانی که در کشورهای گوناکون و از آن میان ایران در مدرسه های زیر نظر سازمان ملل درس می خوانده اند، برخورد کرده ام. این مدرسه ها برای فرزندان کارمندان سازمان ملل و یا دیپلمات ها در بسیاری از کشورها بر پا هستند. در این مدرسه ها و در دوره ای که هم سطح دبیرستان ما بشمار می آید، نزدیک 5 عنوان درسی مانند ریاضی، علوم – که در آن فیزک و شیمی و زیست شناسی را می توان به اختیار برگزید، زبان و ... را اجباری و در هر ترم دو درس کارگاهی و اختیاری مانند باغبانی و نگهداری از گیاهان یا خدمات اجتماعی مانند کار در مهد کودک ها و خانه سالمندان یا بنیادهای خیریه و ... را می گذرانند. درونمایه های آموزشی نیز – با توجه به رشته کاری نگارنده یعنی فیزیک- بر پایه توضیح مفاهیم، انجام آزمایش، داستان های واقعی و برانگیزاننده درباره دانشمندان و پدیده های علمی و البته در پیوند محکم با تجربه های شخصی دانش آموزان است و بر خلاف کتاب های فیزیک دبیرستان های ما فرمول های کمی دارند. نکته شگفت آورتر آن که در هنگام آزمون برگه ای به دانش آموزان داده می شود که فرمول های مورد نیازشان در آن هست و دانش آموزان نیازی به از بر کردن آنها ندارند! و ....       

 اما چندی پیش وزیر آموزش و پرورش در گفت و گو با شبکه 5 سیما گفت: " در راستای جبران خلاهای آموزشی برای اولین بار در برنامه درسی متوسطه دوم درس انسان و محیط زیست را پیش بینی کردیم. همچنین درس سلامت و تندرستی و سواد رسانه ای نیز به عنوان دروس جدید برای متوسطه دوم پیش بینی شده اند. در مجموع چهار درس دو واحدی جدید از سال آینده وارد برنامه درسی مقطع متوسطه دوم خواهد شد." همچنان که از نام درس های برشمرده شده بر می آید، بی گمان درونمایه ی آنها در پیوند با زندگی روزمره و نیازهای واقعی دانش آموزان است و این می تواند کاستی های چندین دهه ایِ نیازهای واقعی و بی پیوندی درونمایه های آموزشی با زندگی نوآموزان را جبران نماید. اما نکته ای که در این جا دلهره آورد است این است که باز هم قرار است بر شمار عنوان های درسی کنونی افزوده شود؟ گمانی نیست که اگر شمار عنوان های درسی افزایش یابد و یا در همین اندازه باقی بماند افزون بر این که همچنان آموزش لنگ خواهد زد، درس های تازه و ارزشمند نیز در دورِ ناکارآمدی گرفتار شده و بهره ای از آن نصیب کسی نخواهد شد.  

http://jahanesanat.ir/?newsid=47431