نقش فرهنگیان در ناکارآمدی آموزش!
محمدرضا نیک نژاد،روزنامه آرمان، 17 اردیبهشت 94
(این یاداشت با حذف بخش هایی از آن به چاپ رسید)
بسیاری از پدر و مادرها بر این باورند که کم کاری معلمان و بی توجهی و عدم سخت گیریِ آنها، مهمترین عاملِ افت آموزشی فرزندانشان است. پرسش اینجاست که تا چه اندازه این داوری درباره آموزشگران می تواند درست باشد؟
ساختار آموزشی
کشور دچار گرفتاری های نرم افزاری و سخت افزای فراوانی است. از کمبود فزاینده
بودجه، درونمایه های آموزشی بی پیوند با زندگی روزمره، فراوانی درونمایه های
آموزشی - چه در شمار کتاب ها و چه در گستردگی بیهوده آنها، 
روش های آموزشی سنتی،
برنامه های آموزشی فشرده و پی ریزی شده بر پایه تست و نکته و معدل، و البته
فشارهای روانی برآمده از آنها، روش های کنترل بیرونی و تحکمی بر دانش آموزان و
آموزگاران و .... گرفته، تا کمبود فضای های آموزشی استاندار، شمار بیش از اندازه
دانش آموزان در هر کلاس، نبود امکانات آموزشی نوین مانند آزمایشگاه و کارگاه و
کلاس های هوشمند، کمبود فضاهای ورزشی، فضاهای آموزشی به شدت کسالت آور و یکنواخت،
وجود بیش از 60 درصد مدرسه های فرسوده و صدها هزار کلاس غیر استاندارد و.... همه و
همه زمینه ساز گریز دانش آموزان و البته آموزگاران شان از درس و کلاس و مدرسه و در
کل آموزش گردیده است. اگر دشواری های بالا را گرفتاری های درون سازمانی بدانیم، بی
گمان نمی توان بر گرفتاری های برون سازمانی چشم پوشید. گرچه نمی شود به درستی خطی
جدا کننده میان این دو کشید اما به هر روی شاید عامل های بیرونی نقش پر رنگ تری در
دشواری های آموزشی کشور دارند. برای نمونه کمبود بودجه که دهه هاست مانند بختک بر
سامانه ی آموزشی سایه افکنده است، پیامد بی توجهی فرادستان سیاسی و حاکمیتی به
مهمترین نهاد توسعه انسانی جهان نوین، یعنی آموزش است که عاملی برون سازمانی به
شمار می آید. یا پدیده فراگیر بیکاری و درصد بالای آن به ویژه در دانش آموختگان
دانشگاهی، پیامدی است که از بیرون، دانش آموزان را تشویق به درس نخواندن می کند و
بی گمان یکی از عامل های بی انگیزگی دانش آموزان به ویژه در دبیرستان ها است و ...
آموزگار عاملی درون سازمانی و یکی از کاراترین های آنهاست. چه در روش های سنتی آموزش که آموزگار را دانایِ توانایِ همه چیز دان به شمار می آورد و چه به عنوان راهنما و یاری دهنده ی دانش آموز در فرایند آموزش، نمی توان بر نقش و فرادستی او در این فرایند چشم پوشید. اما این مهمترین ضلع آموزش، سال هاست که دیده نمی شود و در برزخ میان دشواری های درون سازمانی و برون سازمانی دست و پا می زند و شوربختانه چندان امیدی به رهایی از این برزخ بدشگون پیش بینی نمی شود. سال ها بلکه دهه هاست که فرهنگیان بر کمی حقوق خویش معترض اند و آن را در شان و جایگاه خویش نمی دانند. سال هاست که تبعیض ناروا میان آنها و دیگر کارمندان بر ایشان روا داشته شده و می شود و این تبعیض برایشان جهنمی ساخته است از حس آزار دهنده ی دیده نشدن و به حساب نیامدن. سال هاست که برای سرخ نگهداشتن چهره خویش شغل های دوم و سوم را بر می گزینند تا شرمنده همسر و فرزند نباشند و همچنان مرجعیت خویش را در خانواده و فامیل و جامعه به رخ بکشند. اما چه سود که سوی دیگر این جریان، معلمی را شغلی پاره وقت با تعطیلی های فراوان تابستانی و نوروزی و گاه و بی گاه می داند که همین شندرقاز نیز بیش از کار اوست. آیا آموزگاری که تا نیم روز در مدرسه است، زنگ نخورده سازِ کار یا کلاس های عصرانه می کند، می تواند نقش آموزشی خویش را به درستی به انجام رساند؟ با این همه، بسیار آموزگانی که با برنامه ریزی های آموزشی، زمینه یادگیری دانش آموزان خویش را فراهم می کنند. اما بی گمان این تلاش ها پیامد شایسته ای به همراه نخواهد داشت. زیرا "یک دست صدا ندارد"! هنگامی که دیگر عامل های موثر بر آموزش می لنگند، هنگامی که ساختار به دلیل شمار دانش آموزان کلاس، از مهمترین ابزار آموزش – یعنی معلم - به عنوان مبصر بهره می گیرند. هنگامی که کاربدستان آموزش او را تنها ابزاری برای پر کردن لیست های قبولی می پندارند. هنگامی که دانش آموزانِ گریزان از درونمایه های خسته کننده و کلاس های رنگ و رو رفته و چارچوب های تحکمی، او را به ریشخند می گیرند تا دمی از این فضای نخوت بار بیاسایند و آرامش جان یابند و .... از او چه کاری بر می آید!؟ آیا می تواند یک تنه به جنگ هزاران عامل ناکارآمدی دیگر برود؟ گمانی نیست که ساختار آموزشی کشور دچار گرفتاری های بی شمار است اما اگر تصمیمی برای به سامان نمودن این پیکره بیمار پدید آمده است، نخستین گامش از میان برداشتن دلنگرانی های معیشتی – منزلتی فرهنگیان بوده که بی گمان بی همراهی و همدلی معلم به عنوان مهمترین عامل آموزش، هر کاری "آب در هاون کوفتن است"!
http://armandaily.ir/?News_Id=113767
