عمو حیدر و نسبی گرایی اخلاقی!

محمدرضا نیک نژاد،ص آخر روزنامه شهروند،29 آذر 93

1. سال 55 در کوچه یمان دو خانه نقلی،نوساز،دیوار به دیوار و یکسان بود که یکی از آنها خانه پدری ام بود. همسایه، خانواده ای پنج نفره با پدری ژاندارم،مادری خانه دار و بی اندازه مهربان،دو پسر و یک دختر بودند. پس از اندک زمانی دو خانواده در شیرینی ها و تلخی های زندگی،دیوار به دیوار هم گشتند و مادران برای بچه های دو خانه،مادری می کردند و بچه ها نیز خواهران و برادران هم بودند. عمو حیدر ژاندارمی با رفتارهای نظامی های پر ابهت آن دوران،دارای اندامی ورزیده با خال کوبی هایی که برای کودکی به سن من ترسناک می نمود. رفتار سنگین و اندام تنومند و چهره در هم کشیده اش از گذشته پر شر و شوری خبر می داد که در نگاه نخست هر کسی را می ترساند و البته خانواده ما را. زمان گذشت و همنشینی نشان داد که در پشت آن چهره در هم کشیده،مردی مهربان نهفته است و درون آن قامت سفت و سخت نظامی،دلی می تپید که برایم سال ها قلبی پدرانه بود. گرچه عمو حیدر سال ها در جبهه و مرزهای گوناگون کشور و در انجام وظیفه،جدی بود و با خلاف کاران سخت گیر،اما در زندگی خصوصی و در رفتار با خانواده،فامیل و همسایه ها مردی مهربان و دل انگیز بود. حتی یک بار هم ندیدم و نشنیدم که فرزندانش را تنبیه کند و داد و بی دادی از خانه آنها شنیده شود. اما خط و خال و پیشه اش در برخوردهای نخست،همه را به بی راهه می کشاند.

2.  در چند روز گذشته خبر شکنجه ستیزه جویان در زندان های آمریکا،رسوایی اخلاقی و سیاسی تازه ای برای آن کشور پدید آورد. آمریکایی ها در پاسخ به افکار عمومی گفته اند که آزار این زندانیان،توانسته است اطلاعات ارزشمندی از گروه های ستیزه جو به دست دهد و سبب سازِ نجات بسیاری از مردم بی گناه گردیده است. همواره در برخورد با چنین دوگانه های اخلاقی ای،سرگشته می شوم و همدلی با یک سوی جریان برایم بس دشوار و آزار دهنده است. از سویی آزار و شکنجه هر انسانی و با هر باوری،با ارزشهای پذیرفته شده ام جور در نمی آید و از دیگر سو شاید این آزارها بر کسانی که خودشان دلنگران انسان و ارزشهای انسانی نیستند،برای نجات جان انسان های دیگر چندان بی راه هم نباشد! نمونه ای دیگر از این دست،حادثه ای است که این روزها پاکستان را به عزای 132 دانش آموز نشانده است. فرادستان پاکستان باید چه برخوردی با این گونه ستیزه جویان کنند؟ ستیزه جویانی که دین خویی آمیخته با برداشت های خشونت آمیز از ایدئولوژی شیطانی شان،آنها را وا می دارد تا انسانیت را فرو گذارند و بی ترس،کودکان بی گناه را به گلوله ببندند،ماموران واکسیناسیون را بکشند،انسانی را تا آستانه مرگ بزنند و شکنجه دهند،سر انسانی را ببرند و با سرافرازی جلو دوربین بگیرند،زن ها و دختران بی گناه و بی پناه را به کنیزی ببرند و ....   

3. هفته پیش در خاک سپاری عمو حیدر شرکت کردم. مردی در خاک آرمید که برخلاف ظاهرش،بسیار مهربان بود. من در فرهنگی بزرگ شده بودم که در آن داشتن خالکوبی،نکوهیده بود،اما شاید در فرهنگ خانوادگی عمو حیدر این رفتار زشت نمی نمود! می دانم که چنین نگاهی پیش زمینه نسبی گرایی اخلاقی است و پیامدش نبود سنجه ای برای برآورد ارزش های اخلاقی جامعه. برای شناخت عمو حیدر تجربه همنشینی نیاز بود که بیش از سه دهه همسایگی، فراهم نمود. اما همچنان در تصمیم گیری درباره چگونگی برخورد با ستیزه جویانی که این روزها در جای جای جهان،رفتارهای وحشتناکی را انجام می دهند سردرگم و ناتوانم. آیا این سرگشتگی از ناتوانی من است؟ یا ویژگی اخلاقی جهان کنونی؟ نمی دانم!              

http://shahrvand-newspaper.ir/?News_Id=17099