سازهای ناکوک آموزش و پرورش برای دانش¬آموزان

  

 گزارشی از نگین باقری

روزنامه آرمان،20 شهریور 92

 نظام 6.3.3 که اجرا شد، دومینوی تغییر کتاب‌های درسی هم به راه افتاد. پارسال «ریاضی»، «کار و فناوری» و «تفکر و پژوهش» برای کلاس ششمی‌ها، امسال هم «کار و فناوری»، «تفکر و سبک زندگی» (کتاب مشترک دختران و پسران) و «تفکر و سبک زندگی»(مخصوص دختران)، «زبان انگلیسی»، «عربی» و «علوم اجتماعی» برای کلاس هفتمی­ها. سال پیش هنوز سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش تصویب نشده بود که کتاب‌های جدید روانه لوازم‌التحریری‌ها شد. کتاب‌هایی که در یک دوره فشرده آموزش ضمن خدمت به معلمان سعی کرد آنها را برای قرار گرفتن در این گسست آماده کند اما معلمانی هنوز نتوانستند در این مسیر موفق عمل کنند. این را خود معلمان می‌گویند. هر کدام هم دلیل خود را برای عدم موفقیت دارند. حالا هم دوباره هیات تالیف کتب و آموزش و پرورش، به سراغ اعمال تغییرات جدیدی در کتب مقاطع دیگر و برگزاری کلاس‌های ضمن خدمت رفته است. مهدی بهلولی، عضو کانون صنفی معلمان است که چندین ماه روی کتب جدید مقطع ششم تحقیق و پژوهش داشته است. او می‌گوید: به نظر می‌رسد اعمال هر ساله تغییرات بر کتاب‌های مدارس بر کیفیت تدریس و یادگیری تاثیری نگذاشته است.بهلولی به ارائه انتقادات خود درباره کتاب‌های مقطع ششم دبستان می‌پردازد. «کتاب ریاضی کتابی نسبتا تخصصی است و آموزگاری که رشته تحصیلی‌اش ریاضی نبوده قادر به تدریس آن نیست چرا که 70 درصد از این کتاب به دوره راهنمایی مربوط می‌شود. لذا آموزگاران پایه ششم با مشقاتی روبه‌رو شدند و کیفیت برخی از کلاس‌ها به همین دلیل زیر سوال رفت.»

زیان تغییر کتاب‌ها به مدارس دولتی وارد شد

به گفته بهلولی در تابستان سال گذشته یک دوره یک ماهه فشرده برای آشنایی معلم‌ها با این کتاب‌ها گذاشته شد. دو روز آموزش ضمن خدمت به معلمان برای درس ریاضی طول کشید که نهایتا تسلط لازم را به معلمان نداد طوری که برخی از مدارس ابتدایی مجبور شدند برای هر درس یک معلم در دبستان بگذارند اما مدارس دولتی به علت کمبود بودجه این امکان را نداشتند لذا دانش‌آموزان دولتی به همین خاطر زیان دیدند.

کتاب‌ها نو می‌شوند، معلمان قدیمی می‌مانند

کتاب «تفکر و پِژوهش» کتاب دیگری بود که می‌خواست فلسفه ورزی را به دانش‌آموز یاد دهد. به گفته کارشناسان این کتاب نمونه مشابهی از کتاب لیزا اثر متیو لیپمن بود که در واقع می‌خواست ذهن دانش‌آموزانی که تا به حال تنها به سوال‌های موجود پاسخ می‌دادند، باز کند، از موضوعات مختلف برایشان طرح موضوع کند و آنها را به تفکر وادارد. اما معلمان این مقطع به آرمان می‌گویند که «عملا بخاطر ضعف محتویات و آموزش ندیدن معلمان بیشتر جنبه‌های کتاب رعایت نشد.» بهلولی توضیح می‌دهد: «کتاب می‌خواست تا سوال‌های دانش‌آموز را بی‌‌پاسخ بگذارد. برای مثال لیزا درمورد کشتن و خوردن حیوانات سوالی می‌پرسد و کتاب به این سوالات سریع پاسخ نمی‌دهد بلکه بر این پایه پیش می‌رود که دانش‌آموز بر پرسشگری تکیه کند. اما کتاب «تفکر و پژوهش»ی که در ایران تدریس می‌شود، تنها به دنبال القای اندیشه موجود به دانش‌آموز است حتی خیلی از معلم‌ها زنگ این کلاس را با تدریس ریاضی پر کردند. الان این درس در سال هفتم هم ادامه می‌یابد و برای آنها مشکل­زا خواهد بود.»درس «کار و فناوری» هم کتابی بود که تدریس و یادگیری آن به کامپیوتر نیاز داشت. این کتاب عموما تلاش می‌کند تا شیوه استفاده و کاربرد رایانه را به دانش‌آموز یاد دهد. بهلولی در نقد این کتاب هم می‌گوید: «دبستان‌هایی که تا همین چند ساله پیش 5 کلاسه بودند یک بار مجبور شدند پایه ششم را در مدرسه تاسیس کنند و عموما دیگر فضایی برای ایجاد سایت در مدرسه نداشتند. لذا این کتاب، کلاس دیگری را به کلاس‌های تئوریک اضافه کرد. خیلی از دبیرستان‌ها فقط یک کامپیوتر برای امور دفتری دارند لذا این طرح اصلا پایش شده نبود. آقای فانی هم از این کتاب‌ها انتقاد دارد.» بهلولی تاکید دارد کسی که این میان آسیب دیده است خانواده، دانش‌آموز و معلم دولتی بوده است. «سال گذشته مدارس دولتی خیلی بیشتر ضرر دیدند. در مدارس غیرانتفاعی برای کتب جدید معلم دوم یا سوم به استخدام درآوردند.» همه مدارس دولتی هم از این لحاظ آسیب دیده نیستند. هر مدرسه‌ای که در سال گذشته توانست برای درس ریاضی دو معلم را به کار بگیرد، برای درس کار و فناوری کارگاه و کامپیوتر طراحی کند، دانش‌آموزان را با توانایی بیشتر به مقطع بالاتر فرستاد. لیلا محمد زمانی مدرس یک مدرسه در بروجرد است. مدرسه‌ای که به قول خودش امکانات لازم را برای کتاب‌های طراحی شده داشته است. اما با این حال می‌گوید: «آموزش‌هایی که به ما معلمان دادند اصلا کافی نبود. دو روز را برای یک کتاب 160صفحه‌ای ریاضی گذاشته بودند که به‌هیچ‌وجه کافی نبود. محتوای کتاب ریاضی با یکدیگر تناسب ندارند. تمرین‌های کتاب با هم متناسب نیستند. برای تدریس آن از دخترم که دانش‌آموز مقطع دبیرستان است باید کمک می‌گرفتم. برای درس کار و فناوری هم روستاهایی بودند که به علت نداشتن کامپیوتر اصلا کتاب کار و پژوهش را تدریس نکردند.» زهرا خماریان معلم پایه اول و دوم دبستان و مدرس ضمن خدمت آموزش و پرورش به معلمان برای کتاب تفکر و پژوهش است. او اعتقاد دارد: «فرایند آموزش این کتاب خیلی زمان بر است. سی‌دی و کتاب به بسیاری از معلمان نرسید. خانواده‌ها نیز آمادگی تغییر را پیدا نکردند که بهشان توجهی نشد.»سعید کفایتی، مدرس ضمن خدمت ریاضی ششم ابتدایی در کلاس‌های فشرده ضمن خدمتی است که سال گذشته برای رسانه‌ها تشکیل شد. او می‌گوید: محتوای کتاب ریاضی با هم تناسب ندارد. یعنی از ساده به مشکل حرکت نکرده است و نشان داده که این کتاب روانشناسی کودک را مدنظر نداشته است.در حالی که فانی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش همواره بر کمبود نیروی انسانی سخن گفته است یکی از اهداف ایجاد پایه ششم این بود که تعداد معلمان در پایه ششم افزایش بیابد. اما آموزش و پرورش قدرت اضافه کردن این نیرو را نداشت چراکه بیشتر مدارس کشور برای هر کلاس یک معلم دارند. کفایتی در این باره می‌گوید: برخی از مدارس برای درس ریاضی معلم دیگری را استخدام کردند اما در مدارس دیگر معلم در تفکر سنتی از وقت کلاس مطالعات اجتماعی می‌زد تا همچون قدیم به تدریس پشت سر هم ریاضی بپردازد.او اضافه می‌کند: در تنظیم کتاب‌های درسی، آموزش‌وپرورش تنها کتاب‌های جدیدی را عرضه بازار کرد و فرصت برای آسیب‌شناسی آنها نگذاشت لذا باعث شد که آموخته‌های قبلی دانش‌آموز لزوما با کتاب‌های جدید همراه نباشند. یا در کتاب تفکر و پژوهش به به بچه‌ها چگونگی تفکر کردن را یاد ندادند.«ما شده‌ایم موش آزمایشگاهی». همه­نسل‌ها درباره تجربه دوران مدرسه خود این را می‌گویند. چرا که هر سال همواره مقطعی دست خوش تغییرات محتوای کتاب‌ها قرار گرفته است. هر سال کتابی اضافه شده، حذف شده و تغییر کرده است. به نظر می‌رسد هیات تالیف کتب درسی این رویه آزمایش و خطا را تا جایی پیش ببرند که دیگر یافته‌های آموزشی نسل‌های والدین و کودکان از کتاب‌های درسی با یکدیگر هیچ تناسبی نداشته باشد.

---

بیداری اسلامی به جای تاریخ

بیداری اسلامی ضمیمه‌ای است که امسال به کتاب تاریخ سوم دبیرستان ( به استثنای رشته‌های ادبیات و علوم انسانی - علوم و معارف اسلامی) اضافه شده است. علی‌اکبر ولایتی مولف این کتاب است. جلد کتاب و نام آن به کلی تغییر کرده و درس­های 26 تا 28 به موضوعات «پیشینه بیداری اسلامی در جهان»، «بیداری اسلامی در ایران» و «امواج نوین بیداری اسلامی در جهان اسلام» پرداخته است. این 44 صفحه جلد اصلی کتاب را هم به همین ترتیب تغییر داده است. محتوای کتب درسی تاریخ، جغرافیا و تعلیمات اجتماعی در پایه سوم ابتدایی در درس «مطالعات اجتماعی» نیز خلاصه شده است. کتاب «کار و فناوری» امسال نیز غیر از کلاس ششم به مقطع اول دبیرستان هم راه یافته است. قرآن و هدیه‌های آسمانی نیز در مقطع دبستان به «قرآن، هدیه آسمانی» تغییر نام داده است. «ادبیات فارسی»، «علوم»، « کتاب کار انگلیسی»، «کتاب فرهنگ و هنر»، «تفکر و سبک زندگی»، «تربیت‌بدنی» هم از دیگر کتاب‌های جدید اول متوسطه یا همان کلاس هفتم هستند. 

http://www.armandaily.ir/?NPN_Id=407&pageno=7