حذف دوره راهنمایی و ماندگاری پرسش های بنیادین!
محمد رضا نیک نژاد،روزنامه ی آرمان، ۲۷/۳/۹۲
چند شب پیش در خانه ی یکی از بستگان بودیم. دخترش کلاس ششم را گذرانده و آماده ی نام نویسی در دوره ی "متوسطه اول" بود. به دخترخانم به شوخی گفتم : ورودت به دبیرستان را تبریک می گویم. با شگفتی و در حالی که گمان می کرد من اشتباه کرده ام،گفت" من به راهنمایی می روم" به او گفتم مگر خبر نداری که دوره های آموزشی دگرگون شده اند و تو امسال دبیرستانی می شوی؟ با شور و شوق گفت نه نمی دانستم و پدر و مادرش هم از این سخن من شگفت زده شدند. این خانم دانش آموز درس خوان ِ یکی ازدبستان های خوب منطقه یک تهران می باشد!
در خبرها شنیده می شود که دوره ی راهنمایی پس از چهل سال از ساختار آموزشی کشور حذف و دوره آموزشی جایگزین آن "دوره متوسطه اول" نام خواهد داشت. اما این دگرگونی چرا رخ می دهد؟ و چه اثری بر کارآمدی آموزش در کشور و بر نوآموزان خواهد داشت؟
دوره ی راهنمایی تحصیلی با بیش از چهل سال دیرینگی در سامانه ی آموزشی،یکی از دوره های آموزش،در ساختار سه گانه ی آموزشی کشور- دبستان،راهنمایی و دبیرستان- بوده است.مهمترین هدف ِ بنیان گذاران این دوره، پرداختن به آموزش و راهنمایی های درخور به دانش آموزان این دوره به فراخور بالندگی شتابان تن و جان و ذهن آنها و هم زمانی این دوران با بلوغ نوآموزان بود. در این دوره ی سنی افزون بر آشنایی و کنجکاوی بیشتر دانش آموزان با ساختار جسمی خویش،آنها پا به گستره ی فراخ تری از اندیشه گذاشته و با نگاهی ژرف تر درگیرِ بازشناسی جهان پیرامون خویش می شوند. با این همه بسیاری از اندیشمندان و کارشناسان آموزشی از آغاز و پس مدت کوتاهی به ناکارآمدی این دوره پی برده و آن را بسیار دور از هدف های نخستین آن می دانستند و دوره ی سه ساله راهنمایی را وصله ای ناجور به جامه ی کهنه ی ساختار آموزشی ما می انگاشتند. بنا بر این همواره ناکارآمدی این دوره یکی از دغدغه های مهم دست اندکاران آموزشی بوده است.
سال گذشته و هم زمان با ورود پایه ششم به دبستان ها،کارگزاران آموزشی از شش ساله شدن دوره دبیرستان و تقسیم آن به دو دوره متوسطه اول و دوم نیز سخن گفتند. بنا براین ساختار، دوره متوسطه اول جایگزین دروه راهنمایی می شود. و امسال نخستین سالی خواهد بود که دانش آموزان،این دوره را تجربه کرده و ششمی های سال گذشته به سال نخست متوسطه اول راه می یابند.
در این میان نکته هایی مهمی به چشم می خورد. نخست آن که دانش آموزان و خانواده ها در این باره بسیار کم اطلاع و بی خبرند. افزون بر خانواده ها بسیاری از فرهنگیان از دگرگونی هایی که در چند سال گذشته و با شتابی باور نکردنی در ساختار آموزشی رخ می دهد شگفت زده هستند و چرایی این دگرگونی های شتابان را در نمی یابند. در آستانه ی نام نویسی دانش آموزان پایه نخست متوسطه،آموزش و پرورش نتوانسته است خانواده ها و فرهنگیان را با دگرگونی های پیش رو آشنا نموده و از همیاری و همکاری آنها در فرایند آموزش بهره بگیرد. این نا آگاهی از چرایی و درونمایه های این دگرگونی ها،سبب افت آموزشی دانش آموزان و دلزدگی آموزگاران شده است تا جایی که آنها را به شکلی خودکار در برابر این تغییرات قرار داده و سدی در برابر این دگرگونی ها پدید می آورد. از سوی دیگر تجربه تغییر دوره ی دبستان و دو بخش کردن آن به دو دوره ی سه ساله نشان می دهد که این دگرگونی ها صوری بوده و روش ها و درونمایه ها را در بر نمی گیرد. اکنون و پس از یک سال اجرایی شدن ساختار نوین آموزشی همچنان پرسش بنیادین،از کاربدستان آموزشی این است که این دگرگونی های شتاب زده به چه هدفی انجام می گیرند و کدام گرفتاری و دشواری آموزشی را هدف قرار می دهند؟ آیا این دگرگونی ها به هدف باروری اندیشه دانش آموزان انجام می شود؟ یا برای ورود به گستره هایی است تا آموزش مهارت های اجتماعی و جامعه پذیری دانش آموزان را به درس ها و دوره های آموزشی وارد نماید؟ انچه که بیش از هر چیز خود نمایی می کند آن است که این دگرگونی های پر سر و صدا تنها پوسته های آموزشی را دگرگون کرده و درونمایه ها با همه گرفتاری هایشان همچنان پا بر جا می باشند. این دگرگونی ها به افت باور نکردنی آموزشی و چرایی گریز دانش آموزان از آموزش های رسمی نمی پردازند. گویا فرادستان آموزشی در دگرگونی های تازه و با آمارهای پی در پی به دنبال آنند تا دوره مدیریت خویش را دوره ای شکوفا و پر کار نشان دهند.گرچه دوره ی راهنمایی در ساختار آموزشی کشور حذف شده است،اما گرفتاری ها و دشواری های چهل ساله آن همچنان اندیشه ی اندیشمندان و کارشناسان آموزشی را می آزارد و همچنان ناکارآمدی این دوره چه به نام دروه ی راهنمایی و چه دوره ی متوسطه اول پا بر جا خواهد بود.
