«هوشمندسازی» با‌مشارکت والدین
آرمان- زهرا جعفرزاده: این روزها همه در آموزش‌و‌پرورش برای هوشمندسازی مدارس بسیج شده‌اند، نزدیک شدن به پایان کار دولت دهم، روند اجرای این طرح را تندتر کرده است، حاجی بابایی، چند روز پیش، هوشمند کردن تمام مدارس خاص تهران را یک اجبار دانست، زمانی که گفت: «تمامی مدارس خاص شهر تهران از جمله سمپاد، شاهد، هیات امنایی، قرآنی و نمونه مردمی باید هوشمند شوند.» این دستور بالاترین مقام وزارت آموزش‌و‌پرورش به مدیران کل و معاونانش بود، براساس اعلام حاجی بابایی، بیش از 7هزار مدرسه کشور از ابتدای سال هوشمندسازی شده‌اند، با اینکه امسال، نظام آموزشی برای اولین بار پس از 4دهه، شش ساله شدن ابتدایی را با تحولات پیچیده‌ای تجربه می‌کند اما ظاهرا قرار است با قرار گرفتن در اولویت هوشمندسازی، دایره تغییرات در این پایه نوپا کامل شود، به‌طوری‌که به گفته مدیر کل دفتر امور شاهد این وزارتخانه، تمام کلاس‌های پایه ششم این مدارس هوشمندسازی می‌شوند.
7 میلیون تومان برای یک مدرسه هوشمند
آرمان- زهرا جعفرزاده: این روزها همه در آموزش‌و‌پرورش برای هوشمندسازی مدارس بسیج شده‌اند، نزدیک شدن به پایان کار دولت دهم، روند اجرای این طرح را تندتر کرده است، حاجی بابایی، چند روز پیش، هوشمند کردن تمام مدارس خاص تهران را یک اجبار دانست، زمانی که گفت: «تمامی مدارس خاص شهر تهران از جمله سمپاد، شاهد، هیات امنایی، قرآنی و نمونه مردمی باید هوشمند شوند.» این دستور بالاترین مقام وزارت آموزش‌و‌پرورش به مدیران کل و معاونانش بود، براساس اعلام حاجی بابایی، بیش از 7هزار مدرسه کشور از ابتدای سال هوشمندسازی شده‌اند، با اینکه امسال، نظام آموزشی برای اولین بار پس از 4دهه، شش ساله شدن ابتدایی را با تحولات پیچیده‌ای تجربه می‌کند اما ظاهرا قرار است با قرار گرفتن در اولویت هوشمندسازی، دایره تغییرات در این پایه نوپا کامل شود، به‌طوری‌که به گفته مدیر کل دفتر امور شاهد این وزارتخانه، تمام کلاس‌های پایه ششم این مدارس هوشمندسازی می‌شوند.
7 میلیون تومان برای یک مدرسه هوشمند
در سند شیوه‌نامه هوشمندسازی مدارس، مدرسه‌ای هوشمند است که در آن روند اجرای تمام فرآیندها از جمله مدیریت، نظارت، کنترل، یاددهی یادگیری؛ منابع آموزشی و کمک آموزشی، ارزشیابی، اسناد و امور دفتری، ارتباطات و مبانی توسعه آنها مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است، در این سند درباره زیر ساخت‌های مدرسه هوشمند نیز به نکاتی اشاره شده است، برای نمونه در مجتمع‌های روستایی، این مدارس باید حداقل به یک کلاس درس با رایانه، دیتا پروژکتور یا تجهیزات برد هوشمند یا نمایشگر مجهز باشند، برای مراکز آموزشی شهری نیز یک مرکز آموزش پنج کلاسه یا کمتر همانند مجتمع‌های روستایی تعریف شده است، مراکز آموزشی با بیش از 5 کلاس درس، علاوه بر کلاس الکترونیکی، به یک کارگاه رایانه‌ای برای استفاده حداقل 20 دانش‌آموز به‌طور همزمان نیز باید مجهز شوند، برآوردها در آبان ماه سال 90 نشان می‌داد، تجهیز یک کلاس درس به یک دستگاه برد هوشمند، کیت هوشمند ساز، دیتا پروژکتور معمولی، thin client نوع اول، thin client نوع دوم، tablet –pc و نوت بوک به 6 میلیون و 950هزار تومان بودجه نیاز دارد. این موضوع را نباید فراموش کرد که از پاییز سال گذشته تا کنون با افزایش نرخ ارز، قیمت این تجهیزات چندین برابر شده است و شاید تجهیز یک کلاس هوشمند به این امکانات حداقل به دو برابر این بودجه نیاز داشته باشد.
هوشمندسازی با کمک‌های داوطلبانه!
دیگر همه ما مفهوم واقعی کمک‌های داوطلبانه آنهم در مدارس کشور را می‌دانیم، همان پول‌هایی که گفته می‌شود داوطلبانه پرداخت می‌شود، این اتفاق شامل حال هوشمندسازی مدارس نیز می‌شود، تاکید حاجی بابایی نیز اجرای این طرح، با کمک والدین است، به این معنی که اگر والدین خواستار بهبود کیفیت آموزشی هستند، پول دهند تا مدرسه هوشمند شود، گویی تمام خانواده‌ها از یک سطح اقتصادی برخوردارند و به مجرد تمایل به انجام کاری، در طرفه‌العینی مبلغ آماده و تجهیزاتی که لازم است خریداری می‌شود، غافل از اینکه با توجه به شرایط اقتصادی، خانواده‌هایی که برای نمونه دو فرزند محصل داشته باشند، از پس هزینه‌ها و کمک‌هایی داوطلبانه مدرسه برنمی‌آیند چه رسد به تامین بودجه‌های چند میلیونی. این در حالی است که گزارش‌ها حکایت از این دارد که به‌دلیل مشکلات مالی مدرسه‌ها، کمک‌های مردمی برای هوشمندسازی مدارس، صرف هزینه‌های دیگر می‌شود. پیش از این فارس گزارش داده بود که مدیران برخی مدارس از ابتدای سال چندین بار خواستار کمک مالی از والدین برای هوشمندسازی مدارس شده‌اند. پدر یک دانش‌آموز دبستانی در منطقه ۱۹ آموزش‌و‌پرورش تهران در این باره می‌گوید: «مدرسه فرزندم، از هر خانواده برای هوشمندسازی مدارس مبلغ ۳۰هزار تومان دریافت کرده است که ما هم برای اینکه این اقدام انجام شود، پول را پرداخت کردیم.اما چندی بعد متوجه شدیم که این هزینه صرف امور دیگر مدرسه شده و دوباره از خانواده‌ها خواسته شد که هزینه‌ای را پرداخت کنند.» پدر دانش‌آموز دیگری در شهرستان‌های استان تهران با بیان اینکه مدرسه فرزندانش با مشکلات بودجه‌ای مواجه هستند، ادامه می‌دهد: «ما برای هوشمندسازی مدرسه وجوهی را پرداخت کردیم اما آنقدر مشکلات در مدرسه وجود دارد که به هوشمندسازی نمی‌رسد.»
مدیران، والدین را قانع کنند
با این حال حاجی بابایی با اصرار برای اجرای این طرح، آذر ماه امسال تاکید کرده بود: «مدیران حتما درباره مزایای این طرح برای والدین توضیح می‌دهند که اگر این مدرسه هوشمند شود، کیفیت به شدت افزایش می‌یابد و والدین نیز درصورت علاقه‌مندی اقدام به پرداخت مبلغی برای کمک به مدارس می‌کنند و اجباری در کار نیست.» درخواست کمک از والدین در حالی از سوی حاجی بابایی مطرح می‌شود که مدیر کل آموزش‌و‌پرورش شهر تهران خرداد ماه امسال از اختصاص 5/2 میلیارد تومان برای هوشمندسازی مدارس شهر تهران، خبر داده بود، شاید یکی از دلایل آن تامین نشدن سرانه دانش‌آموزی است که مدیران را مجبور کرده تا حتی برای تامین پول آب و برق نیز دست به دامن والدین شوند.
یک اتاق هوشمند برای مدرسه 19 کلاسه
از کمک‌های مالی والدین برای بهره بری فرزندشان از یک کلاس هوشمند که بگذریم، مسئله مهم تجهیزاتی است که برای این مدارس یا بهتر بگوییم، کلاس‌های هوشمند خریداری می‌شود. شنیده‌ها حکایت از این دارد که برخلاف آنچه در سند شیوه‌نامه مدارس هوشمند آمده، در مدارس شهری با بیش از 10 کلاس درس، تنها یک اتاق از مدرسه به چند دستگاه رایانه و یک پرده مجهز می‌شود تا مدرسه با نصب تابلویی در سر در آن، عنوان مدرسه هوشمند را یدک بکشد! معلم یکی از دبیرستان‌های منطقه 12، تجهیزات کلاس‌های هوشمند را به هیچ وجه با آنچه در سندهای مربوطه تعریف شده، متناسب نمی‌بیند. محمد‌رضا نیک‌نژاد به آرمان می‌گوید: «آموزش‌و‌پرورش به تازگی مدرسه ما را مجبور کرده تا هوشمند شود، اجرای این طرح با توجه به دولتی بودن مدرسه و بودجه محدود خانواده‌ها، امکان پذیر نیست، هر چند که آموزش‌و‌پرورش مقداری اعتبار در اختیار مدارس قرار می‌دهد اما این پول به هیچ وجه برای مجهز کردن یک مدرسه کفایت نمی‌کند.» به گفته او قرار است در این مدرسه یک اتاق به یک پرده و یک ویدئو پروژکشن و یک کامپیوتر مجهز شود، تا مدرسه هوشمند شود. به گفته او، این مدرسه بیش از 50 سال قدمت دارد، نیاز به ایمن‌سازی دارد و جزو 60درصد مدارسی است که باید بازسازی شود، اما به جای ایمن‌سازی باید اول هوشمند شود. این دبیر فیزیک شرایط مدرسه را برای هوشمند شدن مناسب نمی‌داند. «این مدرسه 19 کلاس دارد که بیش از 600 دانش‌آموز و 50 نفر پرسنل در آن فعالیت می‌کنند، دراین میان تنها یک اتاق قرار است برای این کار در نظر گرفته شود، برای آن هم هزینه‌ای 2 میلیون تومانی اختصاص داده‌اند. این در حالی‌است که هوشمندسازی زمینه‌های خاص خودش را می‌خواهد، متاسفانه مواد درسی ساختار هوشمند شدن را ندارند، دانش‌آموز برای استفاده از این کلاس‌ها، باید لپ‌تاپ یا تبلت داشته باشد، اما آیا همه دانش‌آموزان با توجه به قیمت‌های فعلی، می‌توانند یکی از این دستگاه‌ها را تهیه کنند؟!»
عنوان‌های درسی زیاد است، کلاس هوشمند جواب نمی‌دهد
نیک نژاد از تجربه اش برای تدریس در یک مدرسه غیرانتفاعی که هوشمندسازی شده بود، می‌گوید.
«در این مدرسه کلاسی بود که یک تابلو الکترونیکی و لپ‌تاپ داشت، تابلو الکترونیکی تنها برای مدت کوتاهی کار کرد، وقتی خراب شد، بازهم از همان وایت‌برد استفاده می‌کردیم، بنابراین هوشمندسازی با توجه به شرایط فعلی و بودجه‌های محدود حتی در مدرسه غیرانتفاعی منطقه یک نیز جواب نمی‌داد.» این دبیر تاکید می‌کند: «مدرسه‌ای هوشمند است که آموزش‌ها به‌صورت الکترونیکی و اینترنتی باشد، فضای کلاس تحقیقی شود و هر دانش‌آموز لپ‌تاپ داشته باشد، اما متاسفانه این شرایط در مدارس حاکم نیست، ما 12 عنوان درسی در دبیرستان داریم که باید تا آخر سال تحصیلی تمام شود، اما با این روش، زمان برای تمام کردن درس‌ها کافی نیست.» به اعتقاد او، مدرسه پیش از اینکه هوشمند شود باید مجهز به یک آزمایشگاه باشد. «بسیاری از وسایل آزمایشگاهی بسیار قدیمی است و قابلیت استفاده ندارد، این بخش در اولویت قرار دارد تا ایجاد مدرسه هوشمند.» نیک نژاد، به نکته دیگری اشاره می‌کند. او با بیان اینکه استفاده از تجهیزات کلاس‌های هوشمند، نیاز به آموزش معلمان دارد، ادامه می‌دهد: «تاکنون هیچ کلاس آموزشی برای معلمان برگزار نشده تا نحوه استفاده از تابلوی الکترونیکی و... را یاد بگیرند و تنها پس از تجهیز کلاس، توضیحاتی به‌صورت سرپایی داده می‌شود.» به گفته این دبیر، آموزش‌و‌پرورش در شرایطی خواستار هوشمند کردن مدارس است که سرانه دانش‌آموزی هنوز به مدیران پرداخت نشده. او معتقد است که اصرار آموزش‌و‌پرورش برای اجرای طرح‌های مختلف در نظام آموزشی در شرایطی است که این وزارتخانه با کسری بودجه مواجه شده و توانایی تامین هزینه‌ها را ندارد.
هوشمندی با تجهیزات چینی
با این همه بسیاری از معلمان معتقدند درصورت فراهم بودن امکانات، هوشمندسازی مدارس، که از کشورهای دیگر الگوبرداری شده، بسیار قابل توجه است و در پیشرفت تحصیلی و افزایش کیفیت آموزشی دانش‌آموزان تاثیر چشمگیری دارد، سعید مدیرخراسانی دبیر ریاضی است که سال گذشته تجریه تدریس در یک مدرسه غیرانتفاعی منطقه سه که دارای یک کلاس هوشمند بود، را داشته است. او به آرمان می‌گوید: «هوشمندسازی مدارس ایده بسیار خوبی است، به این شکل که در این کلاس‌ها، تخته، گچ و تخته پاک کن حذف می‌شود و به جای آن از یک تابلوی الکترونیکی که به اینترنت و کامپیوتر دانش‌آموزان متصل است، استفاده می‌شود، در مدارس غیرانتفاعی معمولا امکان تهیه تبلت یا لپ‌تاپ برای دانش‌آموزان وجود دارد، آنها با استفاده از یک فلش، اطلاعات را برداشت کرده و در تبلت خود قرار می‌دهند، در این کلاس‌ها، هیچ چیزی از سوی دانش‌آموز نوشته نمی‌شود.» با این حال این دبیر تاکید می‌کند لازمه تمام این برنامه‌ها، استفاده از تجهیزات مطلوب است چرا که اگر کیفیت تجهیزات پایین باشد، بیشتر از چند ماه نمی‌توان از آنها استفاده کرد، همان اتفاقی که در مدرسه یاد شده رخ داد. «متاسفانه تجهیزات کلاس‌های هوشمند پایین است، اغلب چینی هستند و پس از چند ماه کار کردن، خراب می‌شوند و معلم ناچار است از همان وایت‌برد استفاده کند. در مدرسه ما هم چنین اتفاقی افتاد، پس از مدتی استفاده از این وسایل، پرژکتور مرتب می‌سوخت، آیکون هایش خراب می‌شد، تخته‌ها پس از مدتی کار کردن، با برخورد ماژیک مخصوص، صدا می‌داد.» او ادامه می‌دهد: «پس از چند ماه ناچار شدیم تا از همان روش معمولی برای ادامه تدریس استفاده کنیم. چرا که قیمت این دستگاه‌ها نیز بالاست و امکان خرید دستگاه‌‌هایی با کیفیت بالاتر وجود ندارد، با این حال اگر جنس وسایل خوب بود، تاثیر زیادی روی آموزش داشت.» این دبیر ریاضی، می‌گوید: «با اینکه یک کلاس از این مدارس هوشمند می‌شود، اما در سر درآن نوشته می‌شود «مدرسه هوشمند»، هزینه را نیز از والدین دریافت می‌کنند.» به اعتقاد او با توجه به گران شدن وسایل و تجهیزات، امکان هوشمندسازی مدارس دولتی وجود ندارد، چون حداقل 30 میلیون تومان برای تجهیز یک کلاس 25 نفره پول لازم است. به گفته خراسانی، برخی از مدارس نمونه مردمی نیز کلاس‌های هوشمند دارند اما به‌دلیل گران بودن تجهیزات، از ترس اینکه دستگاه‌ها خراب می‌شود، کسی وارد آنها نمی‌شد و بلااستفاده مانده بود.
اولویت با هوشمندسازی است
این تصویری کلی از وضعیت کلاس‌های هوشمند بود، تصویری که باز هم از سوی آموزش‌و‌پرورش با انکار و تکذیب همراه بود، مسئولان به هیچ وجه حاضر به پذیرش کمبود امکانات نیستند، طرح تصویب شده، هر طور که شده باید اجرا شود و اما و اگری در میان نباشد. ابراهیم سحرخیر، معاون آموزش متوسطه آموزش‌و‌پرورش در گفت‌و‌گو با آرمان دریافت هر گونه وجه در مدارس برای هوشمندسازی را رد و تکذیب می‌کند. «ما از مدیران مدارس خواسته‌ایم تا هوشمندسازی را در اولویت برنامه‌هایشان قرار دهند، هم‌اکنون نیز 23هزار مدرسه در تمام سطوح به‌صورت تمام هوشمند یا دو تا سه کلاس هوشمند شده‌اند.» از این مسئول در آموزش‌و‌پرورش درباره وجوه نقدی که از خانواده‌ها برای اجرای این طرح گرفته می‌شود، می‌پرسیم و اینکه از ابتدای سال، چندین بار به این بهانه از والدین درخواست کمک نقدی شده است. معاون متوسطه آموزش‌و‌پرورش اما این موضوع را به هیچ وجه نمی‌پذیرید. «ممکن است مدیر مدرسه‌ای، کمک مالی را با به‌کارگیری الفاظی بیان کرده که اجباری بودن آن تداعی شده است، هیچ مدیر مدرسه‌ای نمی‌تواند تحت هر عنوانی دانش‌آموز را مجبور به پرداخت پول کند. این اتفاق نیز رخ نداده است، اگر نیز حرفی در این باره زده شده، کاملا اشتباه است.» او تاکید می‌کند: «اگر قرار باشد پولی به‌عنوان کمک گرفته شود از سوی انجمن اولیاء و مربیان صورت می‌گیرد، قانون شوراهای اسلامی به مدیر مدرسه اجازه می‌دهد که از محل کمک‌های داوطلبانه مردم، برای مدرسه خرج کند. آنها با سیاست و تدبیر با والدین جلسه برگزار می‌کنند تا کمک مالی جمع‌آوری شود.»
کمک به مدرسه در سبد خانوار قرار گیرد
او معتقد است که والدین اگر می‌خواهند فرزندشان از آموزش بهتری برخوردار شود، در هوشمندسازی مدارس مشارکت کنند، اظهارات این مسئول در شرایطی عنوان می‌شود که براساس اصل 30 قانون‌اساسی، دولت موظف است، امکانات تحصیل رایگان را برای همه فراهم کند. با این حال سحرخیر تاکید می‌کند: «خانواده‌ها باید در سبد خانوار برای کلاس‌های فوق برنامه و کمک به مدرسه هزینه‌ای را اختصاص دهند.» او معتقد است هوشمندسازی مدارس، مانند برگزاری کلاس‌های فوق برنامه که برای مدرسه درآمد‌زایی دارد، نیست از این رو باید با مشارکت داوطلبانه مردم صورت گیرد. معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش درباره تجهیزات بی‌کیفیتی که برای هوشمندسازی مدارس استفاده می‌شود، می‌گوید: «به هر حال هر مدیر، تجهیزات را به اندازه بودجه‌ای که دارد خریداری می‌کند. در نهایت این تجهیزات نیز مادام العمر نیستند، در مدرسه باید کسی از این دستگاه‌ها مراقبت کند، خرابی در دستگاه‌ها نیز ممکن است اتفاق بیفتد.» او همچنین می‌گوید: «در آموزش‌و‌پرورش هر استان معاون پژوهشی وجود دارد که کارشناسانی در آن مشغول به کار هستند، در مدارس نیز معاون اجرایی وجود دارد که بر استاندارد بودن این دستگاه‌ها نظارت می‌کند.»او معتقد است با هوشمندسازی مدارس، فضای یادگیری در مراکز آموزشی دگرگون می‌شود. این مسئول در آموزش‌و‌پرورش، مدرسه‌ای را هوشمند توصیف می‌کند که از حضور و غیاب آن تا صدرو اطلاعیه و کلاس‌های فوق برنامه و ... به امکانات سخت افزار و نرم‌افزاری مجهز شود. «مدرسه‌ای هوشمند است که هم اتوماسیون اداری آن شامل ثبت نام و نمرات و ... تا درون کلاس‌های آن کاملا هوشمند باشد.» براساس اعلام او، مدارس خاص از جمله نمونه مردمی،هیات امنایی، شاهد، استعدادهای درخشان و ... در اولویت هوشمندسازی قرار دارند. «اولویت برای هوشمندسازی با این مدارس است، به‌دلیل اینکه والدین مشارکت مالی دارند و با تولید درآمد، مدرسه می‌تواند مجهز به امکانات هوشمند شود. پس از آن مدارس عادی با اولویت مناطق محروم قرار می‌گیرد از این رو تمام مجتمع‌های روستایی وارد این طرح شده‌اند.» به گفته او، برای هر مجتمع آموزش روستایی، حدود 2 میلیون تومان برای هوشمندسازی هزینه شده است. «16میلیارد تومان از اعتبارات دولتی بخش نوسازی مدارس، برای خرید کامپیوتر صرف شده است، بدین ترتیب هم‌اکنون هر مجتمع روستایی یک دستگاه کامپیوتر دارد و هیچ مجتمعی نمی‌تواند ادعا کند کامپیوتر ندارد.» سحرخیر ادامه می‌دهد: «برای هوشمند کردن مدارس 40 میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است که اگر در اختیار قرار گیرد، می‌توان اقدامات خوبی در این زمینه انجام داد.»
