کتاب های ششم دبستان و پرسش های فراوان

                    محمد رضا نیک نژاد،روزنامه آرمان،11/7/1391
      
     ساختار 6-3-3 با همه نفدهای وارد بر آن و عملکرد شتابان مسئولان در اجرایش در چند روز آینده در دبستان ها اجرایی خواهد شد. دگرگونی های فراوان و شتابان در بازه زمانی چند ماهه،دلهره ای در دل آموزگاران، خانواده ها و منتقدان پدید آورده و کامیابی دگرگونی ها را با اما و اگرهای جدی ای روبرو کرده است. واپسین نگرانی که به ویژه پس از گذراندن کلاس های ضمن خدمت تابستانی آموزگاران خودنمایی می کند، کتاب های پایه ششم و چگونگی آموزش آنها است. مهمترین ویژگی این کتاب ها گستردگی عنوان- چه در شمار کتاب ها و چه در فراوانی فصل های تشکیل دهنده ی هر کتاب- است. این موضوع پایه ششم را از نظر ساختاری همانند دوره راهنمایی و از بُعد سازمانی در دوره دبستان جای داده است.

 

                              کتاب های ششم دبستان و پرسش های فراوان
  
                            محمد رضا نیک نژاد،روزنامه آرمان،11/7/1391           
     ساختار 6-3-3 با همه نفدهای وارد بر آن و عملکرد شتابان مسئولان در اجرایش در چند روز آینده در دبستان ها اجرایی خواهد شد. دگرگونی های فراوان و شتابان در بازه زمانی چند ماهه،دلهره ای در دل آموزگاران، خانواده ها و منتقدان پدید آورده و کامیابی دگرگونی ها را با اما و اگرهای جدی ای روبرو کرده است. واپسین نگرانی که به ویژه پس از گذراندن کلاس های ضمن خدمت تابستانی آموزگاران خودنمایی می کند، کتاب های پایه ششم و چگونگی آموزش آنها است. مهمترین ویژگی این کتاب ها گستردگی عنوان- چه در شمار کتاب ها و چه در فراوانی فصل های تشکیل دهنده ی هر کتاب- است. این موضوع پایه ششم را از نظر ساختاری همانند دوره راهنمایی و از بُعد سازمانی در دوره دبستان جای داده است. به این معنی که کتاب ها و درونمایه ها در دوره راهنمایی و با بکار گیری چندین آموزگار متخصص یاد داده می شود، اما اکنون کم و بیش همان حجم مطلب یا بیشتر از آن را،یک آموزگار- نه چندان آشنا با درون مایه های آموزشی کتاب- بر عهده خواهد داشت، که برای آموزگاران بسیار نگران کننده و دلهره آور است. در این میان دو کتاب تازه با عنوان "کار و فن آوری" و "تفکر و پژوهش" بر این دل نگرانی ها دامن می زند.همچنان که از نام شان بر می آید،نخستین کتاب برای آشنایی دانش آموزان با کار آمیخته با اندیشه و دومین آنها برای بارور کردن اندیشه و آموختگی دانش آموزان برای باز کردن گره های زندگی آموزشی و فردی به یاری پژوهش است. افزودن این کتاب ها و درونمایه های ارزنده آنها اگر چه کاری درخور سپاس است،اما چگونگی و روش ورود آنها به سامانه آموزشی با ابهام های فراوانی همراه است. شوربختانه مسئولان نیز پیامدهای نامشخص آن را در گستره ای ملی! و بر خلاف رویه های همیشگی ِ چنین تغییراتی،به آزمون و خطا سپرده اند.
برای ارزیابی این دو کتاب نگاهی موشکافانه تر به آنها می اندازیم. بخش نخست کتاب "کار و فن آوری" به آموزش کار با رایانه می پردازد. از 90 صفحه این کتاب 63 صفحه در بر گیرنده آشنایی و کار با رایانه،چگونگی ورود و بهره گیری از اینترنت و کارهایی از این دست است. اما این محتوا تا چه اندازه با واقعیت ها و امکانات آموزشی دبستان ها هماهنگ است؟
برای بررسی بیشتر به نمونه ای آشنا در برنامه درسی دبیرستان می پردازیم. در سال سوم دبیرستان رشته ریاضی، درسی به نام "مبانی کامپیوتر" وجود دارد که در هفته سه زنگ آموزشی را در برمی گیرد. این درس،دو بخش تئوری و کارگاهی دارد،بخش کارگاهی آن نیازمند سامانه رایانه ای است. تنها در بخشی از دبیرستان های دولتی و یا هیات امنایی،توانایی مالی خانواده ها این اجازه را به مدیر می دهد تا شرایط آموزشی درخوری را فراهم کرده و توانایی راه اندازی سامانه رایانه ای را داشته باشد ولی بیشتر دبیرستان ها دستشان از این گونه امکانات کوتاه است. از این رو برخی مدیران برای آنکه چارچوب های قانونی در برنامه درسی را رعایت کنند،این درس را به دبیران ریاضی- به ویژه حسابان که ساعت آموزشی کم و درونمایه ای سخت و فراوان دارد- واگذار می کنند، تا آنها بتوانند کمبود ساعتی خود را با درس کامپیوتر جبران نمایند. در پایان سال نیز اغلب نمره های این درس با گرفتن آزمون از شماری پرسش که از پیش به دانش آموزان داده شده اند،به شکلی آبرومندانه وارد لیست می شوند. اگر از درصد کمی از دبستان ها که با یاری خانواده ها از پس تهیه امکانات مورد نیاز برای سامانه رایانه ای بر می آیند،بگذریم،خواه- ناخواه بخش نخست درس"کار و فن آوری" دچار چنین سرنوشتی خواهد شد. مدیران دبستان،امسال زیر فشار کمرشکن مسئولان بالا دست برای ایجاد کلاس ششم،دگرگونی های بزرگی در فضاهای فیریکی دبستان های خود به وجود آورده اند. بسیاری آز آنها دیگر توان مالی و فضای فیزیکی درخوری برای افزودن سایت کامپیوتری را ندارند. پیامد این کمبود ها گنجاندن این درس میان دیگر ساعت های برنامه درسی،آن هم به شکل رعایت چارچوب های قانونی و فرار از پاسخ گویی به مسئولان فرادست خواهد بود.
اما بخش دوم این کتاب با عنوان"معرفی پروژه های طراحی و ساخت ..." نیز در رسیدن به هدف های آموزشی اش دچار دشواری های فراوانی است. این بخش کنش هایی مانند ساخت ابزارهای علمی و آزمایشگاهی در فصل نخست و فعالیت هایی از کار با چوب و فلز گرفته تا گلدوزی و کاشت و نگهداری از سبزیجات و ... در فصل دوم را برای دانش آموزان پیش بینی کرده است. ناگفته پیداست که این گونه کنش های آموزشی نیازمند فضایی جداگانه از کلاس درس، مانند کارگاه است. با همان دلیل های پیش گفته، این بخش نیز چیزی مانند کلاس کاردستی را در پی خواهد داشت و دور از ذهن است که به بروندادهای آموزشی پیش بینی شده برسد.
اما درس"تفکرو پژوهش" عنوان درس دیگری است که دانش آموزان پایه ششم خواهند خواند. سال ها کمبود چنین درسی در سامانه آموزشی احساس می شد،این برای نخستین بار است که کنش های اندیشگی با عنوان و زنگی جداگانه در برنامه درسی آموزش و پرورش گنجانده شده است. از این رو جای خشنودی داشته و بایستی از وارد کنند گان چنین درونمایه ای به دبستان ها سپاس گزاری نمود.اما از نام و درونمایه های درس بر می آید که بارور نمودن اندیشه دانش آموز و آموختن روش اندیشیدن سامانمند،در لیست هدف های آموزشی کتاب جای دارد. در این کتاب آموزگار با پیش کشیدن پرسش هایی،نشان دادن نمایه هایی ونمایش فیلم و ... اندیشه دانش آموزان را به چالش می کشد. اما ورود این درس در پایه ششم،خود دچار ابهام های فراوانی است. برای نمونه در این گونه کلاس ها، دانش آموزان گرداگرد هم می نشینند و درباره موضوعات پیش آمده در کلاس گفتگو می کنند.اما آیا شمار دانش آموزان در دبستان ها این فرصت را به آموزگاران می دهد تا بچه ها را به این شیوه نشانده و آزادانه اندیشه های آنها را پرورش دهد؟ آیا دبستان ها امکان فراهم کردن ابزارهای صوتی- تصویری مورد نیاز در این کلاس ها را دارا می باشند؟ آیا دانش آموزی که در پایه های پایین تر زمینه درخوری برای چنین کنش هایی نداشته اند،می تواند در گفتگوهای گروهی وارد شده و افزون بر آموختن،به دیگران نیز بیاموزد؟ آیا پیشینه سنتی آموزگاران،نارضایتی های شغلی،دغدغه های اقتصادی و رفتارهای درونی آنها زمینه درخور،برای چنین فضایی آزادی را در اختیار دانش آموزان می گذارد؟ آیا آموزگاران و خانواده ها خود توانایی اندیشیدن سامانمند را دارند تا بتوانند آن را به دانش آموزان بیاموزند؟ و ....
به هر روی این دوکتاب درسی پایه ششم دبستان،با این که درون مایه های بسیار خوبی را به سامانه آموزشی کشور می افزایند،زمینه های درخور اجرایی شدن و ابزارهای رسیدن به هدف های پیش بینی شده را ندارند. با این همه باید دید که این درونمایه ها با چه راهکارهایی می تواند،گره ای از بی شمار گره های سامانه آموزشی ما را بگشاید؟

نظرات 2 + ارسال نظر
اندیشه های یک معلم خوافی جمعه 21 مهر‌ماه سال 1391 ساعت 10:00 ق.ظ http://www.karimpoor53.blogfa.com

سلام
از حضور دوباره ی شما در دنیای مجازی خرسند شدم . پایدار و موفق باشید.

با درود و سپاس به همکار فرهیخته جناب کریم پور. پاینده باشید.

زهرا خماریان جمعه 21 مهر‌ماه سال 1391 ساعت 11:57 ق.ظ http://malard-newbook.blogfa.com

دوست وهمکار عزیزم سلام از بازگشت شما خوشنودم.مطلب شما را خواندم بسیار جامع بود شاید نکته ای که بایداضافه شود مهیا نبودن فضای فرهنگی جامعه برای درس تفکر وپژوهش است در جامعه ای که نقادی را برنمی تابد نقد کردن ارزش ها واعتقادات جایی ندارد .برای تقویت صلاحیت تفکر باید معلمین متفکر خلاق ومنتقد داشته باشیم که در فضایی آزاد بتوانند اظهار نظر کنند واین مهارتها را در کودکان نهادینه کنند

با درود به شما همکار گرامی
از دیدگاه تان سپاس گزارم و بهره بردم وبا شما موافقم.پاینده و تندرست باشید.

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد